Türkiye'nin en kapsamlı Crowdfunding Raporu

TBAA – Melek Yatırımcılar Derneği olarak önemli katkı sağladığımız  ve Para Dergisi tarafından derlenerek geçen hafta yayınlanan Türkiye’nin en kapsamlı Crowdfunding Raporu’nun arşivinizde bulunması gerektiğini düşünüyorum.

Baybars Altuntas Girişimcilik Notları

Türkiye’nin En Kapsamlı Crowdfunding Raporu

Crowdfunding  sistemi dünyada olduğu gibi Türkiye’de de hızla yaygınlaşıyor. Hayata geçirmek istediğiniz ve ilgi çekeceğini düşündüğünüz bir projeniz varsa ve fikirlerinizi daha fazla insanla paylaşmayı seviyorsanız kitlesel fonlama tam size göre… TBAA – Melek Yatırımcılar Derneği olarak önemli katkı sağladığımız  ve Para Dergisi tarafından derlenerek geçen hafta yayınlanan Türkiye’nin en kapsamlı Crowdfunding Raporu’nun arşivinizde bulunması gerektiğini düşünüyorum. İyi okumalar…

Yakınlarınıza hevesle anlattığınız o yaratıcı projeden söz ediyoruz… Bir gerçekleşse dünyalar sizin olacak. Ama bir türlü hayata geçmiyor, geçemiyor. Neden? Çünkü paranız yok. Fikrinizin hayata geçmesi için gereken fonu bulamıyorsanız, şimdilerde imdadınıza yetişecek yeni bir finansman yöntemi var:

Crowdfunding (kitlesel fonlama). Bu yöntemde, elinde projesi olan ancak yeterli sermayeyi temin edemeyen, finans kurumlarmdan kredi alamayan ya da kredi maliyetini karşılayacak imkana sahip olmayan girişimciler, ihtiyaçları olan fonu sanal alemdeki bireysel yatırımcılardan topluyor. Son yıllarda alternatif finansal kaynak olarak özellikle ABD ve Avrupa’da yaygınlaşmaya başlayan bu yöntem, ülkemizde de kitlesel fonlama sitelerinin artmasıyla giderek daha fazla tanınıyor.

Dünyadaki 10 önemli kitlesel fonlama sitesi

Kickstarter: Genellikle müzik albümü, sinema filmi, kitap, sanat eserleri gibi yaratıcı projelerin finansman aradığı, alanında dünyadaki ilk sitelerden biri. http://www.kickstarter.com/

Indiegogo: Indiegogo’da aklınıza gelebilecek her proje yayınlanabiliyor. Tamamen hibe üzerine odaklanmış bir site. Hoşunuza giden ve inandığınız projelere hibe yapıyorsunuz, http://www.indiegogo.com/

Crowdfunder: Yatırımcıları, teknoloji start-up’larını, küçük girişimcileri ve sosyal girişimcileri bir araya getiriyor. Hem hibe hem de yatırımcı bazlı iki alternatifli finansman bulabiliyorsunuz. http://www.crowdfunder.com/

Rockethub: Pazarlama kampanyalarınıza finansman bulabileceğiniz hibe ağırlıklı bir site. http://www.rockethub.com/

Crowdrise: Sosyal amaçlı ve vakıf projelerine hibe bulabileceğiniz bir site, http://www.crowdrise.com/

Somolend: Bankalarla işbirliği içinde işini büyütmek isteyenlere finansman sağlıyor. https://somolend.com/

Appbackr: Mobil ve aplikasyon projeleri için hibe bulabileceğiniz bir site. http://www.appbackr.com/

Angel üst: Akredite melek yatırımcıların kabul edildiği ve işini büyütmek isteyen veya Silikon Vadisi’ne taşımak isteyen girişimciler için uygun bir site. https://angel.co/

Invested İn: Kendi crowdfunding topluluğunuzu oluşturabileceğiniz bir platform, http://invested.in/

Quîrky: Mucitlerin hibe bulabileceği sitede yer almak için icat ettiğiniz bir şey olmalı, http://www.quirky.com

KİTLELERDEN FON SAĞLANIYOR

Kitlesel fonlama yöntemi az sayıda kişiden yatırım almak yerine, internette çok fazla sayıda insandan düşük miktarda fonsağlamak üzere kurulmuş. Girişimciler fon toplamak için kitlesel fonlama sitelerinde kampanya başlatıyor, projenin gerçekleşmesi için bir bütçe ve süre hedefi koyuyor. İlgili sitenin değerlendirme komitesi, projeyi değerlendirerek ön elemeyi gerçekleştiriyor. Elemeyi geçen proje sitede kitlelerden kaynak sağlamak üzere yayınlanıyor. Belirtilen süre içinde gerekli fon tutarına ulaşılınca proje hayata geçiriliyor. Bu süre projeye göre değişiyor ancak çoğunlukla minimum 30 gün oluyor. Girişimci belirtilen sürede kendisine gereken fon miktarına ulaşamaz ise destekçilere tutarlar iade ediliyor, proje sahibinden ise herhangi bir ücret alınmıyor.

Örneğin kitlesel fonlama sitelerinin en büyüğü ve ilk popüler örneği olan Kickstarter’da web sitesine bırakılan projelerin yüzde 25’i ön elemeyi geçemiyor. Projeye yatırım yapmak isteyenler, online olarak bir dolar bile olsa girişimcilere yatırım yapıyorlar. Böylelikle girişimciler çok kısa bir sürede pek çok yatırımcıdan sermaye toplayabiliyor. Girişimciyle yatırımcıyı Online platformda buluşturan bu siteler, bu servisleri karşılığı yüzde 5 ile yüzde 12 arasında değişen servis ücretlerini, eğer başarılı olursa proje sahibinin topladığı destek tutarından alıyor. Bu yöntemle bir anlamda kitlelerden imece usulü fon sağlanıyor. Proje sahipleri, binlerce kişiden küçük miktarlarda kaynak toplayarak projelerine kaynak yaratıyor.

4 MİLYAR DOLARLIK PAZAR

Bu sistemle şimdiye kadar dünyada dört milyar doların üzerinde fon toplandığı tahmin ediliyor. Crowdfunding sektörü 2012 yılında toplamda dünya genelinde bir milyon girişim projesini görücüye çıkardı. Son üç yılda ise yılda ortalama yüzde 63’lük büyüme oranıyla müthiş bir gelişme gösterdi. 2007 yılında 100 adet crowdfunding platformu varken, bugün 536 adet platform girişimcileri yatırımcılarla buluşturuyor. Sadece ABD’de 200’e yakın kitlesel fonlama sitesi faaliyet gösteriyor. Bu yılsonunda crowdfunding platformlarından girişimcilerin ulaşacağı sermaye ve finansman toplamının 5 milyar doları geçmesi bekleniyor. Dünya Bankası verilerine göre ise, gelişmekte olan ülkelerde kitlesel fonlama piyasasının değerinin 2025’te 96 milyar dolara ulaşacağı tahmin ediliyor. İlk olarak ABD’de çıkan kitlesel fonlama siteleri, bugün dünyanın birçok ülkesinde hızla yayılıyor ve yeni bir ekonomi yaratıyor.

IndigeGoGo, Kickstarter, Crowdfunder, Rocket-hub, Crovvdri-se, kitlesel fonlama sitelerinin en bilinen örnekleri. Bugüne dek kitlelerden en fazla desteği almış proje ise, bir video 050ın olan Star Citizen. Kickstarter’da 500 bin dolar fon sağlama hedefiyle yola çıkan Star Citizen, kitlelerden şimdiye dek 42 milyon dolardan fazla fon toplayarak bir rekora imza atmış durumda. Aynı şekilde geleceğin teknolojisi olarak konuşulan giyilebilir teknolojik ürünlerin en

çarpıcı örneklerinden biri olan akıllı saat Pebble, Kickstarter’da 100 bin dolar fon toplama hedefiyle yola çıkmış, 10 milyon dolardan fazla kaynak sağlayarak kitlelerle buluşmuş bir ürün.

Baybars ALTUNTAŞ / Melek Yatırımcılar Derneği Başkanı
Crowdfunding Komitesi kuruldu

Melek Yatırımcılar Derneği kapsamında Crovvdfunding Komitesi kuruldu. Komitenin amacını Melek Yatırımcılar Derneği Başkanı Baybars Altuntaş şöyle açıklıyor: “Girişimcilerimizden gelen projelerin önemli bir kısmı 50 bin TL’ye kadar olan yatırım taleplerini içeriyordu. Crowdfunding özellikle 25 bin dolara kadar olan yatırım taleplerine cevap veren ve girişimcinin melek yatırımcının karşısına çıkmadan evvelki aşamayı içeren bir yatırım metodu olduğu için derneğimiz bünyesinde Crowdfunding Komitesi kurma kararı aldık.

Böylelikle girişimcilerimizin melek yatırımcıların karşısına en azından bir demo ile çıkabilmelerinin yolunu açmak istedik. Komitemizin temel işlevi bu erken aşama yatırım sisteminin hukuki altyapısının Türkiye’de de oluşmasını sağlamak. Bu yönde lobi faaliyetlerinin yürütülmesi ve kamuoyu farkındalığının arttırılması komitenin temel işlevi. Bize gelen girişimcilerden 50 bin TL’ye kadar finansmana ihtiyaç duyan girişimcileri, hem Türkiye’de hem de yurtdışında kurulu crovvdfunding sitelerine yönlendiriyoruz. Böylelikle girişimciye tohum fonlamasının kısa zamanda gerçekleşmesinin yolunu göstermiş oluyoruz.”

DÖRT ÇEŞİDİ VAR

Melek Yatırımcılar Derneği Başkanı Baybars Altuntaş’tan aldığımız bilgilere göre, kitlesel fonlamanın dünyada yaygın şekilde uygulanan dört çeşidi bulunuyor. Bunlardan ilki ödül bazlı sistem. Kickstarter bunun için iyi bir örnek. Yatırımcılar, online olarak yaptıkları yatırımın karşılığında girişimciden hisse almıyorlar. Karşılığında tişört, sinema bileti gibi ihtiyaç duydukları şeyleri belirli ücretlerle satın alarak girişimcinin sermaye bulmasını destekliyorlar.

Bir diğer örnek ise sosyal borçlanma sistemi. Bu kategorideki en iyi örnek ise Kiva. Girişimcilere faiz karşılığında borç verip karşılığında teminat olarak girişimcinin iş fikrini veya hisselerini alıyorlar. Borç ödendikten sonra ise girişimci yoluna devam ediyor.

Bir başka örnek ise hibe bazlı sistem. Yatırımcılar, inandıkları projelere istedikleri miktarlarda hibe yatırımı yapıyorlar. Karşılığında hiçbir beklentileri yok. 2008 yılında kurulmuş olan Indi-egogo, bunun en iyi örneği. Site film, müzik, tiyatro gibi girişimcilik projelerini de içeren geniş bir yelpazeye sahip. Site yüzde 4 ile 9 arası bir buluşturma ücreti alıyor.

Son olarak kitlesel fonlamamn bir diğer aracı ise hisse bazlı sistem. Bu sistemde, yatırımcılar, yaptıkları yatırımın karşılığında hisselerin yanı sıra her yıl belirli bir varlık faizi alıyor. Hemen belirtelim, 2011 yılında girişimcilere dünya çapında toplam 112 milyon dolarlık yatırım gerçekleşmesini sağlayan bu sistemin önemli bir kısmı Avrupa’da gerçekleşti. Dört ülkeden toplam beş crowdfunding platformu bu işlem hacminin yüzde 93’üne ev sahipliği yaptılar. Bu platforma en güzel örnek ise İngiltere’deki SEEDUPS, bilgi teknolojisi ve mobil teknolojisi girişimcilerine akredite melek yatırımcılardan 500 bin dolara kadar yatırım alma şansı tanıdı. Hem de yatırımcılar bin dolara kadar düşebilecek yatırım yapma alternatifleriyle yatırım yapabildiler. İngiltere bu siteyi çok hızlı bir şekilde hukuki altyapıya kavuşturdu.

Proje başlatırken bunları unutmayın!

■ Sorumluluklarınızı bilin. Kitlesel fonlama, fikrinizin hayata geçmesi için kolay bir yöntem gibi gözükebilir ancak gerçekte sıkı bir çalışma gerektirir.

■ Kitlelerin ilgisini çekecek, arkasında samimi bir hikayesi olan bir kampanya yaratın ki gereken fonu elde edebilesiniz. Bu doğrultuda görüntülerle, küplerle, kendi sesinizle kitleleri harekete geçirecek araçları özenle hazırlayın.

■ Bunun yatırımcı ve girişimci arasında süregelen bir ilişki olduğunu unutmayın.

■ Pazarladığınız ürün ya da hizmet hakkında geri bildirim alın. Ürününüzü test etmeyi ve müşterileri tatmin etmeyi öğrenin. Ürününüzü sosyal medya kanalıyla milyonlara ulaştırmayı da…

■ Kitlesel fonu sağlayacağınız web sitesinden kampanyanız sırasında her türlü konuda yardım isteyin.

■ Kitlelere ne vaat edeceğiniz konusunda net olun. Unutmayın, girişimci olarak ürününüzü değil şirketinizi satıyorsunuz.

KANUNEN YENİ BİR ALAN

Globalde en hızlı büyüyen kitlesel fonlama türü, hisse tabanlı kitlesel fonlama olmakla birlikte Türkiye’de yasal zemin henüz buna izin vermiyor. Hem ABD’de hem de Avrupa’da kitlesel fonlama finansman yöntemi olarak yasal bir zemine oturmuş durumda. Sermaye Piyasası Kurulu’nun, geçen haftalarda ‘kitlesel fonlama’ gibi modern finansman yöntemlerinin incelenip hayata geçirileceğini açıklaması ise kısa bir zaman sonra bu alanda bir çalışma başlatılacağının işaretini veriyor. Şu anda bir kitlesel fonlama portalı, hukuki olarak banka yapısında olmadığı için para tutamıyor; ayrıca fatura kesmeden para da toplayamıyor.

“Genel olarak kitlesel fonlamanm Türkiye’de yeni bir kavram olması sebebiyle yasanın bu doğrultuda tanımlanması ve tüm bu sürecin yasallaşması gerekir” diyen Koç Üniversitesi Kuluçka Merkezi Direktörü Doç. Dr. Mustafa Ergen, sözlerine şöyle devam ediyor: “Yeni Türk Ticaret Kanunu’nun (YTTK) yürürlüğe girmesi ile birlikte li-mited şirketler en fazla 50 ortak ile kurulabilir, fakat kitlesel fonlamada girişimcilerin çok daha geniş bir ortak portfolyosu olacaktır. Kitlesel fonlamasının daha küçük işletmeler ve projelere yönelik olması dolayısıyla anonim şirketi kuracak 50 bin TL alt sınırının bulunamaması ciddi bir engel olabilir. Bu nedenle YTTK’da limited şirketlerin maksimum ortak sayısının 50’den 5 bine belki de daha yüksek bir rakama çekilmesi gerekebilir. Bununla birlikte de tüm kitlesel fonlama portallarmm sürekli olarak denetlenmesi için SPK’da ayrı bir birim kurulmalı ve kitlesel fonlamaya özgün süreçler net bir şekilde tanımlanmalı. SPK’nın onayı olmadan bir kitle fonlama portalı para toplamamalı. Sonrasında SPK, kitle fonlama portallarıyla birlikte proje başvurularını inceleme sürecine dahil olmalı ve aktif bir rol oynamalı.”

ÖDÜL TABANLI SİSTEM

Türkiye’de yasal yetersizlikler nedeniyle kitlesel fonlama ABD ve Avrupa’da olduğu gibi hisse tabanlı değil. Ülkemizde şimdiye dek öne çıkan dört kitlesel fonlama platformu var ve hepsi ödül tabanlı sisteme dayanıyor. Yani girişimciler, istediği destek miktarı karşılığında destekçilere bir ödül vermek zorunda. Bu sitelerden ilki 2011 Ekim ayında kurulmuş olan Projemefon, şimdiki adıyla crowdFON. Superonline’da uzun süre genel müdürlük koltuğuna oturmuş olan Savaş Ünsal öncülüğünde kurulan crowdFON’un çalışma şekli ise şöyle: Diyelim ki aklınızda şimdiye kadar yazdığınız şiirlerinizi derleyip bir şiir kitabı çıkarma düşüncesi var. Bu düşüncenizi proje haline getirmek için önce crowd-FON sitesine girip üye oluyorsunuz. ‘Projeni Yarat’ bölümünde, yazacağınız şiir kitabı hakkında kısa bir özet yazıyorsunuz, elinizdeki görselleri ve destekçilerinizle paylaşacağınız kısa bir video klipi

siteye yüklüyorsunuz. Kitabı oluşturmak için istediğiniz destek miktarını proje ‘hedefi’ olarak belirtiyorsunuz. Hedef miktarı toplamak için öngördüğünüz 30-90 gün arası zamanı belirtip, crowdFON ekibinin projenizi onaylamasını takiben, arkadaşlarınızı crowdFON sitesindeki projenize destek vermeleri için internet, sosyal medya gibi kanallar üzerinden davet etmeye başlıyorsunuz.

Avrupalı uzmanlardan tavsiyeler

■ Hangi kitlesel fonlama türünün size uygun olduğunu kavrayın. Sadece inandığınız bir projeye bağış yapmak mı, yoksa başarılı bir yatırımın parçası olmak mı istiyorsunuz?

■ Yasal süreçler önemli. Hisse bazlı bir kitlesel fonlama sitesinde yatırım yapıyorsanız, platformun yasal bir altyapıyla sizi koruduğundan emin olun.

■ Eğer profesyonel bir yatırımcı iseniz, hisse bazlı kitlesel fonlama platformlarını kullanarak daha kısa bir sürede hangi şirketin yatırım portföyünüze uygun olduğunu anlayabilirsiniz.

■ Bu platformlarda yatırım yapmadan önce hangi şirketin neye ihtiyacı olduğu konusunda kıyaslamalar yapabilirsiniz.

■ Favori kitlesel fonlama platformlarında yenilikçi işletmeler hakkında bilgi edinin ve yıldızı parlak şirketlere erken evre yatırımcı olma fırsatını kaçırmayın.

■ Kitlesel fonlama dahi olsa girişimciyi tanıyın, girişimcinin daha önce neler başardığını, kimlerle iş yaptığını öğrenin.

■ Yatırım yapacağınız girişimin endüstri standartlarını karşılayıp karşılamadığını sorgulayın. Gelir modelinin yeterince gelişmiş olup olmadığını anlayın. Yatırımınızın geri dönüşünün olup olmayacağını bilin.

SOSYAL MEDYA DESTEĞİ ŞART

Diğer sitelerde de süreç buna benzer şekilde ilerliyor. Savaş Ünsal’dan aldığımız bilgilere göre, siteye şimdiye kadar yaklaşık 350 proje başvurusu yapılmış. Bu başvurulardan 95’i onaylanarak başlamış ve yaklaşık yüzde 28’lik bir başarı oranı yakalanmış. İstanbul’un sağlıksız yapılaşmasını konu alan ve 19 bin TL toplayan EKÜMENEPOLİS filmi, siteden çıkmış en başarılı örneklerden biri.

Peki crowdFON’da projelerin seçilmesi ve onaylanması için girişimcilerin nasıl bir yol izlemesi gerekiyor? Ünsal, bu soruyu şöyle yanıtlıyor: “Projelerin seçilmesi, onaylanması için en önemli kriter proje sahibinin projesine olan inancı! Eğer kendi projenizi oluştururken özensiz davranıyor, projenizi detay-landırmıyor, kendinizi anlatan video kli-pi destekçilerinizden esirgiyorsanız, inanmadığınız veya özen göstermediğiniz bir projeye arkadaşlarınızda olsa destek vermelerini beklemeyin. Diyelim projenize inanıyorsunuz; onu iyi bir şekilde özetlediniz. Ancak projenizi tanıtacak web siteniz veya sosyal medya ağınız yeterince etkin değilse projenin başarı oranı da hayli düşük olacaktır.” Yani başarı için sosyal medya desteği şart!..

BİRAYI ESAS ALIYOR

Bu alanda kurulmuş diğer sitelerden biri de Biay-da.com. Daha çok yaratıcı, kül-tür-sanat, teknoloji veya sosyal sorumluluk projelerine kapılarını açan sitede, her proje 30 gün boyunca yayında kalıyor. 30 gün içerisinde istediği desteği toplayabilen projelere destek olanlardan destek miktarları çekiliyor.

Eğer proje 30 günün sonunda hedefine ulaşamazsa kimseden para çekilmiyor. Biayda.com başarılı projelerden yüzde 7.5 komisyon alıyor, Fonlama sonucunda PayPal de yüzde 2.4 ile yüzde 3.4 arasında değişen oranlarda komisyon alıyor. Sitede kültür, sanat ve teknoloji alanlarının yanı sıra, sosyal sorumluluk projeleri de aynı şekilde fonlanıyor.

Sitenin kurucularından Koray Dinçalp’ten aldığımız bilgilere göre, sitede şimdiye kadar yapılan yaklaşık 200’ü aşkın proje başvurusu arasından 22 proje Biayda.com’un yayın kriterlerini karşıladı ve bunların yüzde 30’u başarılı oldu. Toplamda projelere 40 bin TL fon sağlandı. Şimdiye dek 9 bin 485 TL ile Zumbara projesi en yüksek desteği toplayan proje oldu. Bunu 6 bin 500 TL ile Tohumun Rüyası isimli proje izledi.

“FİKİR İLE PROJE FARKLI”

Koray Dinçalp girişimcilerin projelerine ilişkin şu yorumu yapıyor: “Maalesef henüz Türkiye’de birçok proje sahibi ‘fikir’ ve ‘proje’ arasındaki farkı pek bilmiyor. Aldığımız başvuruların çoğu henüz ‘fikir’ aşamasında olduğundan projeleri değerlendiren ekibimiz tarafından eleniyor ve fikri geliştirmeleri isteniyor. Yaklaşık 10 başvurudan ancak biri Biay-da.com’un kitlesel fonlama kriterlerini karşılıyor.”

Bu kriterler, site çalışanlarının yanı sıra uzman kişilerden fizibilite konusunda fikir alınarak değerlendiriliyor. “Genellikle proje sahibine fikrini/projesini nasıl geliştirebileceğine dair öneriler veriyoruz. Bu amaçla bir ‘Proje Oluşturma Kılavuzu’ da hazırladık ve sitede erişime açtık” diyen Dinçalp, girişimcilere şu tavsiyede bulunuyor: “Sitemizdeki ilk prensip projelerin yaratıcı içeriğe sahip olması. Saf ticari amaç güden projelere yer vermiyoruz. Yaratıcı bir kültür-sa-nat, teknoloji veya sosyal sorumluluk projesi olan herkes Biayda.com’a üye olup proje formunu doldurarak bize başvurabilir.”

HİKAYEYİ ÖNEMSİYOR

Diğer bir kitlesel fonlama sitesi olan Fongogo’da girişimciler sitede bir sayfa açarak projelerini arka plan hikayesiyle paylaşıyor. Projelerde bütçe için alt veya üst sınır yok, gün sayısı ise 15 ila 60 arasında seçiliyor. Proje sahipleri arzularına göre IBAN numaralarını ve/veya PayPal hesaplarını girerek destek alıyorlar. Bu ödeme sistemleri yüzde 2.5 ila yüzde 3.5 nayatbuisun arasında de-mm ğişen transfer ücretleri alıyor. Fongogo’nun gelir modeli ise hedeflerine ulaşan projelerin topladıkları destek üzerinden KDV hariç yüzde 7 servis bedeli almak üzerine kurulu.

Sitenin kurucularından Louise Wes-terlind’den aldığımız bilgilere göre, kasım sonundan bugüne kadar olan beş aylık sürede toplam 26 projenin kampanyası sitede başlatıldı, ancak bunların altısı hedefine ulaşarak başarılı oldu. İki tanesi ise topladığı fonları kategorilerinden dolayı hedefine ulaşamamış olsa da elde etti. Fongogo.com’da en fazla des tek alan iki proje İJ bin 620 TL ile SineMASAL ve 10 bin 450 TL ile Yok Devenin Pabucu oldu. SineMASAL Anadolu’nun birçok köyüne iki günlük bir festival götürerek hiç sinema izlememiş çocukları sinema ile tanıştırıyor. Yok Devenin Pabucu ise Türkiye’deki deve güreşlerini konu alan bir belgesel.

SAMİMİYET, ÇEKİCİLİK

“Başarıyı etkileyen birçok faktör var” diyen Westerlind, bunları şöyle sıralıyor: “Bunlardan en önemlileri proje sayfasının profesyonelliği, samimiliği ve çekiciliği. Yanı sıra kampanya sürecinin proje sahibi tarafından ne kadar aktif yönetildiği, ne kadar geniş ve doğru bir kitleye erişebildiği de çok kritik. Başarılı projelerin en önemli ortak noktası ise, ürün veya servislerinin özelliklerinin yanında o ürün veya servisin ortaya çıkarılmasının arka plan hikayesinin de anlatılıyor olması. Kitlesel destek, proje sahibine projesinin anlamını ve kendisini anlatması, mesajını sosyal medyanın gücüyle geniş kitlelere yayması için bir fırsat sunuyor. Bu da günümüzün pazarlama stratejileriyle oldukça örtüşüyor. Çünkü artık insanlar ürünün arkasında yatan hikayeyi satın alıyorlar.” Bu kapsamda yenilikçi ve yaratıcı ürünlerin ve başta filmler olmak üzere sanatsal projelerin özellikle başarılı olduklarını belirten Westerlind, “iyi bir hikayeye destek vermek, paylaşmak ve böylece özel bir şeyin parçası olmaktan gelen haz, bu projelerin viral olarak hızlıca yayılmasını sağlıyor ve başarılarını artırıyor” diyor.

Tüm projelere açık olduklarını söyleyen Westerlind, projenin erken veya geç aşamada, proje sahibinin ise şahıs ya da girişim olabileceğini belirtiyor. “Projenin sadece bir fikir olması da bizim için yeterli” diyen Westerlind, önemli olanın proje sahiplerinin belli bir zaman planı içerisinde taahhüt ettikleri ödülleri sahiplerine ulaştırabilmesi olduğunu vurguluyor. Site, projeleri yayınlanabilir hale getirmek için proje sahipleri ile birebir çalışıyor. Westerlind, “Bu süreçte projelerinin veya arayışlarının kitlesel desteğe uygun olmadıklarım düşünenler zaten otomatik olarak vazgeçebiliyor” diyor.

 

YARATICILIK ÖN PLANDA

Son olarak ülkemizde öne çıkan bir diğer kitlesel fonlama sitesi ise Fonlabe-ni.com. Proje yaratıcıları siteye üye olup projelerini yaratıyor ve fon hedeflerini belirliyor. Destekler için de birbirinden farklı hediyeler saptanıyor. 60 gün içerisinde fon hedeflerini yakalamaları gerekiyor. Başarılı olamazlarsa toplanan paralar destekleyicilere geri aktarılıyor. FonlaBeni’de şu anda 40’a yakın proje var.

Kurucu Akm Topal, şimdiye dek projelerin yarısının başarılı olduğunu söylüyor. Sitede, kısa film, kütüphane, müzik albümü ve teknoloji tasarım girişimleri öne çıkan başarılı proje başlıkları. En başarılı olmuş projelerden bazıları ise şöyle: Nöbetçi Kütüphane 5 bin TL topladı. Çıkmaz Sokak Albümü 4 bin TL fon hedefini yakaladı. 2 bin 435 TL ile Çikolatadan Heykeller ve bin 865 TL ile Eşya Kütüphanesi en fazla fon toplayan diğer projeler. Sitede şimdilik PayPal işlem ücreti olarak işlem başına 0.45 kuruş kesinti alıyor ve çevrimiçi ödemelerde yüzde 3.4 kesinti ile para transferi gerçekleştiriyor.

Fonlabeni ise, proje başarılı olursa toplanan paradan yüzde 9 kesinti alıyor. “Proje yaratıcıları bu kesintileri de hesaba katarak fon hedefi oluşturmalılar. Destekleyenler zaten kesinti olacağını biliyor ve fon hedefindeki makul artışları her zaman anlayışla karşılıyor. Özetle bizim aldığımız da dahil yüzde 15-20 aralığında bir kesinti olacağını hesaba katmak önemli ” diyen Akın Topal, topluluk fonlaması platformlarında en çok destek bulan projelerin film, müzik ve teknoloji alanından geldiğini söylüyor. Topal’a göre, bunlar hem kitlesel etki yaratıyor hem de kalabalıkları bir araya getirme gücüne sahip. “Bizim önceliğimiz para kazanmak değil. Farklı projelerin hayata geçtiğini görmek en önemli motivasyonumuz. Projeleri değerlendirirken en çok üzerinde durduğumuz konu projenin yaratıcı olması. Kitlelerin en büyük kazancı ise birlikte hareket ederek değer yaratan projelerin hikâyesine ortak olmak…”

“BEŞ YILDA YAYGINLAŞACAK”

Kitlesel fonlama sistemleri ülkemizde şimdilik ödül tabanlı sisteme dayansa da sistemin geleceğine yönelik umut büyük. Sistemin bu denli büyümesini internet teknolojilerinin gelişimine bağlayan Savaş Ünsal, “Global ekonominin hızlı akışına, internetin haberleşmedeki etkinliği eklenince, girişimciler klasik fonlama yerine alternatif fonlama olanaklarını aramaya koyuldular. Ağır işleyen ve zaman zaman kendi avantajlarına olmayan yatırım şirketlerinden veya melek yatırımcıdan klasik fonlama yerine, kendi çevre

lerini ve sosyal medyadaki etkinliklerini kullanarak projelerini hızlı hayata geçirebilecek crovvdfunding yönteminin avantajlarını kullanmaya başladılar” diyor ve Türkiye’de de bu tür kitlesel fonlama platformlarının kabul göreceği ve zamanla yaygınlaşacağım düşünüyor. Ünsal, şöyle devam ediyor:

“Türk insanın interneti ve sosyal medyayı ne denli hızlı kabul ederek kullandığını önceki deneyimlerimizde hep beraber gördük. Parasal genişlemenin sona erdiği, yatırımların gelişen pazarlara kaymaya başlayacağı önümüzdeki dört beş senelik süreçte Türkiye’deki yatırım fonlarının ve yeni projelere ayrılan kaynakların azalması, bunun yerine girişimcilerin kitlesel fonlama platformlarına daha çok rağbet etmesi kaçınılmaz olacaktır.”

Türkiye’de sistemin yaygınlaşacağına inancın bir sebebi de sistemin imece usulüne dayanmasına bağlanıyor. Biay-da.com kurucularından Koray Dinçalp bunu şöyle açıklıyor:

“Kitlesel fonlama, temelde topluluk dayanışmasına ve güven duygusuna dayandığından, aslında Anadolu’da eskiden beri var olan, ancak şehirleşmeyle unutulan bir geleneğin, ‘imece’nin teknolojik versiyonu diyebiliriz. Bu sebeple, internet ortamında ‘tekno-imece’ diyebileceğimiz bu modelin orta ila uzun vadede Türkiye’de de yaygınlaşacağından şüphem yok. Türkiye’de faaliyet gösteren kitlesel fonlama platformu sayısı arttıkça ve yasal zeminde de bu işi kolaylaştırıcı düzenlemelere gidildikçe, farkında-lık ve katılımın beş yıl içerisinde hızla artacağım düşünüyorum.”

Türkiye’den başarılı proje örnekleri

Türkiye’de şimdiye dek bu sitelerden fon toplayarak başarıya ulaşmış projelerin sayısı da hızla artıyor. Bu alanda en dikkat çeken örnekler ise şöyle…

ZUMBARA

Zumbara (Zaman Kumbarası) para yerine zamanın kullanıldığı sosyal bir paylaşım ağı, bir alternatif ekonomi hareketi olarak yola çıktı. Sistem, “Birisine ihtiyacı doğrultusunda bir saatlik yardım et, karşılığında bir saat kazan ve kumbarana at ve bu bir saat ile topluluktaki dilediğin kişiden istediğin bir saatlik servisi al” mantığı ile işliyor. Zumbara’nun yaratıcılarından Ayşegül Güzel, projenin çıkış amacını şöyle özetliyor: “İnsanların zamanı özgür bıraktıkları, parayı şükranın ifadesi olarak kullandıkları, birlik, bütünlük ve bolluk bilinciyle armağan kültüründe yaşadıkları bir dünyanın mümkün olduğuna inanıyoruz. Bu dünyaya paylaşım kültürü ve armağan ekonomisi ile ilgili farkındalık yaratarak, insanların armağanlarını [bilgi, beceri, tecrübe ve zaman] paylaşarak ihtiyaçlarını karşıladıkları alanlar açarak ve güven temelli ilişkilere katkı sağlıyoruz.” Zumbara’nın hayata geçmesi için 10 bin TL’ye yakın bir kaynak toplandı. Bu da topluluk ile açık bir şekilde paylaşılan programlama fonksiyonları için kullanıldı, kullanılmaya da devam ediyor.

NÖBETÇİ KÜTÜPHANE

Fonlabeni sitesinde ortaya çıkmış olan Nöbetçi Kütüphane projesi acil durumlarda ziyaret edebileceğiniz, şehrin diğer kütüphaneleri kapalıyken açık olan bir kütüphane. Akşamları açılacak kütüphane, gece çok geç saatlere kadar kitap okumak, araştırma yapmak isteyenlerin kullanımına açık alternatif bir mekan olarak planlandı. Şimdiye dek 5 bin TL fon topladıklarını aktaran projenin yaratıcısı Cemil Sobacı, “Elde ettiğim fonları kitap almak, mekânın temel ihtiyaçlarını gidermek için kullandım. Şimdi de elimdeki kitaplar üzerinden düzenli atölye çalışmaları gerçekleştirerek insanları bir araya getiriyorum. Projeleri bürokratik engellere takılmadan ve kendi motivasyonunuzla, size inanan insanların desteğiyle hazırlamak çok keyifli. Kitlesel fonlar çok daha demokratik bir katılımı esas alıyor. Destekleyicilere karşı sorumluluğunuz olduğu için de projeler sürdürülebilir oluyor. Bir de armağan mübadelesi yaratmak alternatif bir ekonomi modeli sunuyor. Topluluk fonlamasını sivil alanın genişlemesine katkı sağladığı için tercih ettim.”

ÖDÜLLÜ FİLM ÇEKTİ

Mustafa Polat amatör olarak başladığı küçük çaplı video çekimlerini daha profesyonel ekipmanlar aracılığı ile 2023 isimli kısa bir filme taşıma hayali için kitlesel fonlamadan yararlanıyor. “2023 filminin hayata geçmesi için toplam 17 kişiden bin 20 TL destek topladık. Bu desteği filmin çekim aşamalarında kullandığımız teknik malzeme alımı, dekor süslemeleri, ulaşım ve film ekibimizin günlük ihtiyaçları için kullandık” diyen Polat, her anı paylaşılarak çekilen filmin Ankara Tabip Odası’nın yarışmasında birinci olduğunu belirtiyor. Film daha sonra Antalya Altın Portakal Film Yarışması’nda ise finale kalma başarısı göstermiş. Polat, “Hayallerimiz topluluk fonlaması sayesinde gerçeğe dönüştü. Kitlesel fonlama sayesinde birçok insana ulaşabiliyor, hayallerinizi onlarla ortaklaştırabilme şansını yakalıyorsunuz. Aynı hayallere sahip insanlarla bir araya gelebiliyor, sosyal ilişkiler ağınızı da genişletmiş oluyorsunuz” diyor.

SİNEMAYI KÖYLERE GÖTÜRECEK

2006 yılından bu yana aktif olarak sinema, dizi ve reklam sektöründe yapım biriminde çalışmalarını sürdüren Enes Kaya, 2007 yılında ortaya çıkan SineMASAL fikri ile şehir merkezlerinde gerçekleşen kültürel ve sanatsal etkinlikleri kırsalda yaşayan çocuklara ve gençlere ulaştırabilmeyi amaçlamış ve soluğu kitlesel fonlama sitesi Fongogo’da almış. Siteden şimdiye dek 11 bin 620 TL topladıklarını belirten Kaya, bu fonu SineMASAL Karadeniz etabının ön hazırlık çalışmalarının masraflarında kullandıklarını belirtiyor. Kaya, şöyle diyor: “Kitlesel fonlama sistemi ülkemizde daha çok yeni. Birçok kimse bunu risk olarak görüyor ancak bu sistemde kaybedeceğiniz hiçbir şey yok. En kötü ihtimalle daha fazla insan projeden haberdar oluyor.

Dolayısı ile bir kampanya yönetebilirim diyorsanız ve projenize güveniyorsanız hiç durmadan bir kampanya başlatın derim. Çünkü şu anda insanlar sistemden çok sizlere inanarak destek oluyor. Güven veren bir kampanya yöneticisi iseniz hayalleriniz gerçeğe dönüşüyor.”

Avrupa’dan alanında öncü kitlesel fonlama siteleri

Seedrs

İngiltere’den çıkan Seedrs, hisseye dayalı ilk kitlesel fonlama platformu. Daha çok, erken aşamadaki startup’lara yatırım yapılmasını sağlayan sitenin, ilk 20 ayında açılan 66 işleme yaklaşık 7.5 milyon euro yatırım yapılmış. Seedrs kurucusu Carlos Silva, sitede 34 bin kullanıcının olduğunu ve sitenin her çeyrekte yüzde 80 büyüdüğünü söylüyor. Hisse bazlı kitlesel fonlamanın geleceğinin fonlama türlerine göre daha parlak olduğunu söyleyen Silva, “Bu eşsiz bir model, burada bir yaşam döngüsü hizmeti sunuyoruz. Hem girişimciler hem de yatırımcılar açısından en avantajlı olan modelin bu” diyor, http://www.seedrs.com

SyndicateRoom

Yine İngiltere’den çıkan bir diğer girişim olan SyndicateRoom da hisse bazlı bir platform. Şimdiye dek açılan sekiz işlem için yaklaşık 4 milyon pound toplanmış.

Yatırımcılar ortalama 5 bin pound yatırıyor ancak bu rakam 500 pounddan başlayıp 59 bin pounda kadar çıkabiliyor. SyndicateRoom kurucusu Goncalo de Vasconcelos, kitlesel fonlama platformlarının finansın geleceğini değiştireceğini, çeşitli türleriyle bankacılık sistemini de derinden etkileyeceğini savunuyor. http://www.syndicateroom.com

NextFunder

Lüksemburg’dan çıkan NextFunder, diğer sitelerden farklı olarak girişimcilere mentorluk desteği de veriyor.

Sitede kampanya başlatıp başarıya ulaşan start-up’lar, Luksemburg’da kayıtlı olan şirketlerin faydalandığı haklardan ve avantajlardan faydalanabiliyor. “Finansal hizmetler sektörünün kurallarını kökünden değiştirecek olan bu sistem, e-ticaret gibi devrimsel bir değişim getirecek” diyen NextFunder kurucuları Chantal Ambord ve Jerome Zois, hükümetlerin de bu sistemi geliştirecek politikaları hızlandıracağını düşünüyor. http://www.nextfunder.com

Symbid

Holldanda’dan çıkan kitlesel fonlama girişimi Symbid, henüz Avrupa’ya açılmamış yalnızca HollandalI girişimcilerin kullanabildiği bir platform. Symbid kurucusu Ludwine Dekker’den aldığımız bilgilere göre, 2014′te bugüne kadar siteye 500 bin euro yatırım yapılmış. Bir önceki yıl bu rakam tam 2 milyon 100 bin euroya ulaşmış. Dekker, kitlesel fonlama sitelerinden alına paranın ‘kolay para’ olmaması için Hollanda hükümetinin bazı standartlar geliştirmekte olduğunu söylüyor, http://www.symbid.com