Ülkemizde sürekli artış gösteren trafik kazalarına, sebepleri her ne kadar biliniyor olsa da bir türlü çözüm bulunamıyor. Geçtiğimiz haftalarda yayınlanan Türkiye Trafik Risk Haritası Araştırması, bazı sorunlara çözüm de üretiyor. Rapor, bugüne kadar kalıplaşmış, “Kadınlar kötü sürücüdür.” tezini de çürütüyor.
Trafik kazalarının en çok yaşandığı ülkelerden biri olmamız sebebiyle, bu konuda yapılan araştırmalar ve yayınlanan raporlar hayli fazla. En son Liberty Sigorta’nın Bahçeşehir Üniversitesi Sosyoloji Bölüm Başkanı Prof. Dr. Nilüfer Narlı ve Yeditepe Üniversitesi Sosyoloji Bölüm Başkanı Prof. Dr. Aykut Toros’a yaptırdığı ‘Türkiye Trafik Risk Haritası Araştırması’, geçtiğimiz haftalarda açıklandı. Raporda özellikle trafik kazalarının en yoğun olduğu illerin yanı sıra trafikte kadın-erkek davranışları, hız ihlali ve emniyet kemeri takmamayla ilgili sonuçlar da yer alıyor. Sosyolog Nilüfer Narlı ve Liberty Sigorta Genel Müdürü Ragıp Yergin’le raporun sonuçlarını konuştuk.
Bugüne kadar trafik kazaları ve sebepleriyle ilgili birçok anket ya da araştırma yapıldığını biliyoruz. Prof. Dr. Nilüfer Narlı’ya göre bu çalışmayı farklı kılan ise sürücülerle anket yapılmamış olması. Araştırma sürücünün beyanına değil, uzaktan gözlenmesine dayanıyor. Türkiye’nin 81 ilinde aynı anda yapılan araştırma bu özelliğiyle ilk. Şimdiye kadar Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verileriyle rapor hazırladıklarını söyleyen Narlı’ya göre gözlem yöntemi daha güvenilir ve gerçekçi. Çünkü gözlem ekiplerinin bulunduğu noktalar, sürücülerin daha az trafik kontrolü olduğunu varsaydıkları yerler. Buralarda daha çok ihlal yapılıyor.
Nilüfer Narlı, bu gözlemden yola çıkarak sürücü tiplerini ‘iç ve dış odak kontrollü’ olarak ikiye ayırıyor. İç odak kontrollü insanlar, trafik kurallarına uyuyor, kendi canını ve başkalarının canını tehlikeye atmaktan uzak duruyor. Dış odak kontrollü insanlarda ise bir başkası onu kontrol etmediği sürece ya da denetlemenin olmadığı yollarda kuralları ihlal edebilme eğilimi artıyor. Dolayısıyla kendilerini ve başkalarını riske atabiliyorlar.
Tedbirsizliğe kadercilik kılıfı giydiriliyor
Araştırma sonuçları, Türkiye’nin yüzde 70’inin emniyet kemeri kullanmadığını, bu oranın bazı illerde yüzde 96’ya kadar yükseldiğini gösteriyor. Nilüfer Narlı emniyet kemeri takmama oranının yüksek olmasını, tedbirsiz bir toplum olmamıza bağlıyor. Ona göre birçok insan tedbirsizliğini kadercilikle örtüyor, sorumsuzluğuna kadercilik kılıfı giydiriyor.
Narlı, emniyet kemeri takmayan bir erkek sürücüye dair izlenimlerini şöyle anlatıyor: “Sürücüye niçin kemer takmadığını sorduğumda, ‘Asıl kemer takarsam bana garip bakarlar.’ diye cevap verdi. Kemer takmamayı erkeklik ve cesaret göstergesi olarak görüyordu. Bir de ‘Bu ülkede o kadar çok risk var ki; kemer taksam n’olur, takmasam n’olur. Zaten riskler içinde yaşıyoruz.’ diyordu. Üstelik emniyet kemeri takmadığında, sinyal vermesin diye de yapay bir başlık kullanıyordu.”
‘Kurallara uyarsam, kaza yaparım’
Rapora göre Türkiye’de yaşanan trafik kazalarının genel olarak dört temel sebebi var: Hız limitlerine uymama, hatalı sollama, öndeki aracı yakından takip etme ve alkollü, uykulu, yorgun araç kullanma. Hız kuralına uymama, bir sürücünün saldırgan davranışlarda bulunma eğilimiyle ilgili. Tabii bu tutumda sürücünün cinsiyeti, yaşı, içinde yaşadığı kültür ile aracının markası, modeli ve beygir gücü gibi özellikleri etkili oluyor. Prof. Dr. Nilüfer Narlı saldırgan sürücü eğilimi taşıyanların hem hız ihlali yaptığını hem de trafikte sinyal verme, hatalı sollama gibi farklı kuralları da ihlal etme eğilimine sahip olduğunu belirtiyor. Mesela sinyal vermeyen birine bunun nedeni sorulduğunda, “Ben zaten çok iyi araba kullanıyorum, versem de vermesem de bana bir şey olmaz.” cevabını veriyor. Ya da trafik kurallarını ihlal eden birçok sürücü, “Ben kurallara uyarsam kaza yaparım, İstanbul şartlarında trafik kurallarına uyup da ne yapalım!” diyor.
Kadın sürücüyle karşılaşırsanız güvendesiniz
Raporun en dikkat çeken kısmının kadın-erkek davranışlarının irdelendiği bölüm olduğunu söylemek mümkün. Kadınların trafikteki en büyük kaza sebebi olarak görüldüğü dönemler bu raporla mazide kalıyor. Nilüfer Narlı, kadın sürücülerin erkek sürücülere oranla daha dikkatli olduğunu ve dünyadaki literatürün de bunu gösterdiğini söylüyor. Erkeklerin trafikte daha dikkatsiz olduğunu gözlemleyen Narlı, “Kadın sürücü kötü sürücüdür tezi artık çürüdü, şehir efsanesi oldu. Baktığınızda kadınların daha az kaza yaptığı ve kurallara daha çok uyduğunu görmek mümkün.” diyor. Ülke genelinde kazaların yüzde 93 gibi büyük bir oranı erkek sürücüler tarafından yapılıyor. Erkeklerin yüzde 71’inin, kadınların ise yüzde 41’inin emniyet kemeri takma kuralına uymadığı görülüyor. Fakat Doğu Karadeniz Bölgesi’nde kadınların emniyet kemeri takmadığı hatta erkeklerle aynı orana yaklaştığı görülüyor. Narlı, buna toplumsal ve kültürel algının sebep olduğunu düşünüyor.
