Ayşe Bayrakçeken Yurtcan,eğitim sürecini büyük bir bölümünü doğduğu sehir olan Erzurum’da tamamladı. Atatürk Üniversitesi Kimya Mühendisliği bölümünden mezun olduktan sonra yükseklisans ve doktorasını ODTÜ’de yaptı. 2017'de TÜRKİYE BİLİMLER AKADEMİSİ (TÜBA)’dan GENÇ BİLİM İNSANI (GEBIP) ödülünü aldı. Şu an Atatürk Üniversitesinde Doçent Doktor olarak çalışmalarına devam ediyor. Bilimsel çalışmalarını daha çok yakıt pilleri üzerinde yapmakta ve bunlar için nanomalzemeler geliştirmektedir.
Erzurum’da nanomalzameler ve yakıt pilleri üzerine bir çalışmanın yapıldığını gazetelerden öğrendikten sonra hem bu konuda bilgi sahibi olmak hem de sizlere bu tarz çalışmaların şehrimizde de yapıldığını göstermek istedik. Editör arkadaşım Kayra ile birlikte çalışma alanında kendisini ziyaret ettik. Görüşme talebimizi kabul eden bizi samimi bir sekilde ağırlayan hocamıza ilgisi ve güzel sohbeti için teşekkür ederiz.
+Bize tam olarak çalışmalarınızdan bahseder misiniz?
-Şöyle, Yüksek yüzey alanına sahip karbonlar var. 1 gramı porlardan dolayı 1200–3000 metre kare olan karbonlar. İletgen olması gerekiyor. Onların porlarından platin nanoparçacıklar üretiyoruz. Onları elektrot malzemesi olarak kullanıyoruz. Ve yakıt pilinin en pahalı kısmı elektrotlar. Çünkü platin altından bile pahalı. O yüzden platini ne kadar aktif kulanırsak maliyeti o kadar düşürebiliyoruz.
Mesela seri üretime geçen dünyanın ilk yakıt pilli araç Toyotanın Mirai modeli. Onlar da platin kopaltı karbon destek üzerine yapmışlar. Bizde platin kobalt olmadı ama platin nikel kullandık. Bu ikinci bir metal kullanma amacımız da platin miktarını azaltmak. Platini ne kadar azaltırsak maliyeti o kadar azaltabiliriz. Bizim yaptığımız çalışmalar bu yakıt pillerinde kullanılan nanomalzemeler üzerine. En kritik bileşeni. Çünkü orada elektrokimyasal oksidasyon ve redüksüyon reaksiyonları oluyor. Onların bu kapasitörlerde aktivesini arttırarak farklı metaller, parçacık boyutunun etkisini deniyoruz.
Nanoteknolojiyi biliyorsunuz; metrenin milyarda biri. Ve şu saçımızın yüz binde biri kadar. Yaklaşık ölçüde atomlarla oynayarak biz 2000'lere kadar iki tip nanoteknoloji malzeme üretiliyorduk. Yukarıdan aşağıya kadar büyük bir malzemeyi alıyoruz yukarıdan aşağıya kadar farklı farklı yollarla iyonlar elektronlar göndererek küçültüp istediğimiz nano malzemeyi yapıyoruz. 2000'li yıllarda elektron mikroskopları, teknikler geliştikçe aşağıdan yukarıya; logolar gibi düşünün atomlardan başlıyorsun legolarla istediğiniz malzemeyi oluşturdunuz. Bizim yaptığımız da farklı yöntemlerle atomları bir araya getirip belli boyutlarda nano parçacıkları üreterek onların yakıt pilinde kullanımı…
[caption id=”” width=”497" align=”aligncenter”]
Toyota Mirai[/caption]
+ Yakıt pilinin geleceğini nasıl görüyorsunuz?
-Şu an Dünya’nın her yerinde yakıt piline olan farkındalık arttı. Şirketler hatta ülkeler bile bu alanda yatırım yapıyor. Ülkeler arasında Japonya’yı biliyoruz. Toyota seri üretime geçti fakat diğer şirketlerin de bu alana yönelmesi için patentlerini dışarıya açtı. Sadece Toyota bu alanda yürürse fazla yayılamaz. Bunun Hidrojen istasyonları var. Onların açılması yayılması gerek. Yakıt pili yalnızca otomobillerde değil daha birçok alanda kullanılabilir. Otobüslerde, uçaklarda, gemilerde ve ayrıca elektrik kullanımında bile kullanılıyor. Bizim İHA’larda da kullanıldı. Malzemelerin biraz daha gelişmesiyle daha çok yayılacak. +Yakıt pilli araçların ne zaman hayatımıza girmesini öngörüyorsunuz?
- Dediğim gibi zaten Toyota Mirai modelini seri üretime geçirdi ve satışı da gerçekleşiyor. 2020'li yıllarda tüm dünyada yenilenebilir, temiz enerji kullanan araçlar kullanılacak. Bunu yasa yapan ülkeler bile var. Bu sadece yakıt pilli araçların kullanılacağı anlamına gelmiyor tabiki. Elektrikli araçlar da kullanılacak, hybrid araçlar da olacak. +Türkiye’de bilim çevresine devletin bilime destek vermediği gibi bir kanı var. Buna katılıyor musunuz?
-Özellikle son zamanlarda ülkemizin bu faaliyetlere farkındalığı çok arttı. Bu yüzden TUBİTAK daha iyi desteklerde bulunabiliyor. Bir şey geliştirecek olursanız sahip çıkıyorlar. TUBİTAK da artık makaleler, fikirlerden çok somut şeylerin peşinde. Bilime ve üretime destek veriliyor. O yüzden hayır, buna katılmıyorum. +ODTÜ de doktora ve yükseklisans yaptınız? Bu süreç nasıl gerçekleşti?
-Okuldan 2.likle mezun olduktan sonra ODTÜ’de bir program seçmeleri olduğunu duydum ve katıldım. Ülkenin her yerinden derecelerle gelenler vardı. 40 kişi alınacaktı. 12 kişilik mulakatlara giriyorduk. Kazandım. Yükseklisans ve doktoramı orada yaptım. Oradaki bir hocam Türkiye’de yakıt pilleri alanında çalışmalar yapan birkaç kişiden biriydi. Onun yanında çalıştım ve 16 yıldır da yakıt pilleri alanında çalışıyorum. +Neden Kimya Mühendisliği peki, öyle çok da hayalleri süsleyen bir meslek gibi durmuyor?
-Liseyi Anadolu lisesinde okuyordum, şu an Erzurumdaki Merkez Anadolu oluyor. O zaman ülke genelinde yedi tane Anadolu lisesi vardı. Aslında tıp ya da Dişçilik okumak istiyordum. Sınavım istediğim gibi geçmedi. Hep o biyoloji yüzünden.. :D Sonra ablam Makine Mühendisliği veya Kimya Mühendisliği yazmamı önerdi. Makine ile aram olmadığı için Kimya Mühendisliği seçtim
.
+Cumhurbaşkanından genç bilim insanı ödülünü aldınız. Bu size neler kattı?
-Gerçekten gurur verici ve motive ediciydi. Çok güzel oldu. Çalışmalarımıza daha motive bir şekilde devam ettik. Bu tür ödüllerin katkısı çok oluyor.
+Tesla ve Elon Musk hakkında ne düşünüyorsunuz?
- Tesla yenilikçi bir marka. Elektrikli araçların yayılmasında çok büyük bir etkisi oldu. Elon Musk da çok başarılı bir insan. Projeleri çok ilgi çekici ve yenilikçi oluyor. Ufku açık bir insan. +Çalışma alanınızı inceleyebilir miyiz?
-Tabiki
.
Yukarıdaki sistem yaklaşık 80 bin liraya mal oldu
Güzel bir sohbet ve edindiğimiz bilgilerle sonlandırdığımız röportajın ardından hocamızla tekrar görüşme dilekleriyle ayrıldık. Biz bu sohbetten cok memnun ayrıldık umarım bu duygu size de yansımıştır. Bir sonraki yazımda görüşmek üzere :)
EDİTÖR : Eren ARICI
