Haber Özeti

Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre dünyanın en zinde ülkeleri ya ekvator etrafında ya da kuzey kutbu civarında yer alıyor. 2001-2016 arasında takip edilen 168 ülkenin verilerine göre en zinde ülke Uganda. İşleri daha az fiziksel aktivite gerektiren zengin batılı ülkeler arasında ise liderliği Finlandiya elde ediyor.

En zinde olmak en sağlıklı olmakla aynı anlama gelmiyor. Küresel sağlık sıralamasında Uganda ilk 50’de bile değil. Çünkü burada yaşam süresi ve obezite oranlarına ek olarak temiz suya erişim ve yaşam ortamının temizliği gibi etmenler de devreye giriyor.

Finlandiya ve Uganda’nın listenin üst sıralarında yer almak için bizden farklı yaptığı şeyler şunlar:

Birçok Ugandalı için hareketli olmak sağlıklı bir yaşamın anahtarı konumunda. Uganda’da kadınların spor ile güçlendirilmesi için mücadele veren Agnes Baluka Masajja “Uganda’da hastaneye gittiğinizde yürüyüş yapmanızı, koşmanızı ya da yüzmenizi söylüyorlar. Fiziksel bünyenize iyi bakmanız gerek.” diyor.

Tüm gün ayakta olunca vücut zinde oluyor

Ugandalıların bu kadar zinde olmasının sebebi ise basit: işlerini yapabilmek için zinde olmaları gerekiyor. Ugandalı çiftçi Abiasali Nsereko (68) BBC’ye yaptığı açıklamada “Her gün 5’te uyanıyorum ve ineklerimi sağıyorum. Haftanın altı günü günde en az sekiz saati ayakta geçiriyorum. Yediğimiz bütün yiyecekleri ben üretiyorum.” diyor. Bu durum dünyanın diğer birçok bölgesinde değişmiş durumda.

Dünya Sağlık Örgütü “Zengin ülkelerde daha çok masa başı işlere ve kişisel motorlu ulaşıma geçiş sebebiyle hareketsizlik arttı. Daha düşük gelirli ülkelerde iş ve ulaşım için daha fazla hareket etmek gerekiyor. Ancak bu durum da hızla değişiyor.” diyor. Raporda insanlara, nerede yaşarsa yaşasınlar, daha fazla bisiklete binmeleri ve boş zamanlarında spor yapmaları öneriliyor.

Dünya Sağlık Örgütü Ürdün, Moldova, Kamboçya, Güney Kore ve Nepal’deki insanların komşu ülkelere göre hem iş yerinde hem de evde daha aktif bir yaşam sürdüğünü söylüyor. Dünyanın en aktif ülkelerinde fizik gücüne dayalı işlerde çalışmak ve bir yerden bir yere ulaşım için yürümek neredeyse her zaman görülen bir durum. Örneğin Uganda’da Jennifer Namulembwa her sabah işe gitmek için 90 dakika yürüyor. Buna alışkın olduğunu ve mesafeyi hissetmediğini söyleyen Namulembwa “İşe giderken güzel ayakkabılarımı giymiyorum. Ama bazen de hayatın nimetlerinden faydalanıp işe arabayla ya da motosikletle gidiyorum.” diyor.

Finlandiya’nın radikal değişimi

Finlandiya eskiden bu kadar zinde bir ülke değildi. 1960’larda dünyada erkekler arasında en çok kalp hastalığı Finlerde görülüyordu. O dönemde Fin erkekler sebzenin ‘tavşanlar’ için olduğunu, gerçek erkeklerin sebze yemeyeceğini söylüyordu. Ama 1970’lerden sonra durum değişti. Finler daha fazla spor yapmaya, daha dengeli beslenmeye ve daha az sigara içmeye başladı. Artık ülkede FINRISKadında bir hesaplama mekanizması ile kalp sağlığı ölçülüyor ve halk bu ölçümden elde ettiği skora göre zindeliğinden haberdar oluyor. FINRISK, bir insanın önümüzdeki 10 yıl içinde kalp krizi geçirme riskini hesaplıyor. Bu riskin seviyesi, tansiyon ve kolesterol seviyesi gibi sağlık durumunu belirten bir dizi ölçümün ardından belirleniyor. Fiziksel aktivite ile tansiyon ve kolesterol azaltılabiliyor.

Finler genel olarak oldukça aktif yaşamlar sürüyor. 30-64 yaş arası yetişkinlerin yüzde 56’sı günde en az bir saat, orta yoğunlukta fiziksel aktivitede bulunuyor. Finler kutup dairesinde yaşamanın getirdiği soğuk havaya aldırmadan spor yapmayı sürdürüyor. Hatta 1960’larda karda kayak sopalarıyla yapılan kuzey yürüyüşü adlı sporu geliştirdiler. Okullarda atıl durumda duran kayak ekipmanları böylece karlı olmayan günlerde de spor için kullanılabiliyor.

İş yerinde zindelik

Finlandiya’da işverenler de çalışanlarını zinde tutmanın iş verimliliğini artırdığını keşfetmiş durumda. Bir şirket, çalışan başına yılda ortalama 220 Dolar (1320 Lira) harcayarak çalışanlarına sauna, spor imkanları ya da spor salonlarına indirim kuponları sunuyor. Birçok ofisin kendi saunası ve spor salonu bulunuyor. Finlandiya Spor Konfederasyonundan Matleena Livson “Çalışanların iş yerinde sağlığına yapılan masrafların işverene ortalama altı kat daha fazla gelir olarak döndüğünü gördük. Sağlıklı çalışanlar hastalık izni almıyor, dayanışma artıyor ve iş yerinde olumlu bir ortam oluşuyor. Çalışan profili de geliştirilmiş oluyor.” diyor.

Okullarda zindelik

Finlandiya’da çocukların da okulda aktif olması teşvik ediliyor. Bazı okullar sınıftan sıraları çıkarmayı bile düşünüyor. Finlandiya Ulusal Eğitim Kurulundan Anneli Rautiainen “Bazı çocuklar sırada oturarak iyi öğreniyor ama bazıları da ders sırasında gezinmekten ve arkadaşları ile konuşmaktan fayda sağlıyor.” diyor. Eğer içinizden “Olur mu canım öyle şey?” diye düşünüyorsanız Finlerin eğitim tercihlerini sorgulamadan önce iki kez düşünmenizde fayda var. Zira ülkedeki öğrenciler OECD’nin yaptığı matematik, okuma ve fen sınavlarında yıllardır en yüksek notları alıyor.