Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) petrol boru hattı, Türkiye'nin enerji üssü olma hedefinin en önemli adımlardan biri. Ceyhan'ın petrol konusunda orta ve uzun vadede Hollanda'nın Rotterdam kentinin önüne geçmesi bekleniyor. Ancak 2006 yılının Temmuz ayında faaliyete başlayan boru hattından şu ana kadar beklenen fayda tam olarak sağlanamadı. Sebebi ise rafineri ve liman yatırımlarının gecikmesi. Rafineriler kurulmadığı için her gün 1,5 milyon varil petrol işlenmek üzere başka limanlara gönderiliyor. Türkiye, petrolü rafine edip yüksek katma değerle satabilecekken şu anda hattan sadece transit geçiş ücreti alıyor. Yatırımlardaki gecikme sebebiyle Türkiye her yıl milyarlarca dolar kaybediyor. Ceyhan bölgesinde 'yeni yatırımlar olacak, binlerce kişi istihdam edilecek' şeklindeki beklentiler de henüz gerçekleşmedi. BTC'de şu ana kadar yalnızca 150 kişi göreve başladı. İnşaat sırasında görev alan Ceyhanlılar ise kendi işlerine geri döndü. Adana'nın Ceyhan sokaklarında hiçbir değişiklik yok. BTC'nin personeli, ilçede yeterli sosyal altyapı bulunmadığından dolayı yeme içme gibi ihtiyaçları için bile Adana şehir merkezine gider oldu.

Dünyada gelecek 10-12 yıl içinde enerji alanında 25 trilyon dolarlık yatırım bekleniyor. Bu yatırımların önemli bir kısmı petrol boru hatları ile rafinerilere yapılacak. Türkiye de bu alanda söz sahibi olmak için önemli adımlar atılıyor. Kuşkusuz BTC bu sürecin en önemli faslını oluşturuyor. Hattın şu anki kapasitesi yılda 50 milyon ton. Kazak petrollerinin de hatta dahil olmasıyla kapasite 70 milyon tona çıkacak. Kerkük-Yumurtalık hattının tam olarak çalışması ve Ünye-Ceyhan hattının da devreye girmesiyle kapasite 220 milyon tona ulaşacak. Ceyhan sadece petrolde değil, doğalgaz sevkiyatında da Akdeniz çanağında önemli bir üs olma hedefinde. Bölgeye, tartışılan Nabucco hattından ve İran'dan önemli miktarda doğalgaz sevkıyatı öngörülüyor.

Bölgenin önde gelen yatırımcılarından Delta Petrolleri'nin sahibi Mehmet Habbab, Ceyhan'dan 2015 senesine kadar yılda 250�300 milyon ton petrol akacağını belirtiyor. Habbab, aynı zamanda Akdeniz havzasının en büyük akaryakıt deposunu da kuran yatırımcı. 100 milyon dolara mal olan akaryakıt depoları, 2010 yılında 1 milyon ton hacme ulaşacak. Ceyhan'ın önemini artıracak bir diğer hamle ise Kazakistan tarafından yapılmıştı. Kazak petrolleri, BTC vasıtasıyla Ceyhan'a geliyor. Tengiz bölgesinden çıkarılan ve gemilerle Bakü'ye getirilen petrol, buradan BTC'ye aktarılıyor. Şu anda kapasite düşük olsa da orta ve uzun vadede daha da artacağı belirtiliyor. Ancak bunlardan başta Ceyhan olmak üzere Türkiye'ye daha çok fayda sağlanması için rafinerilerin kurulması şart. Türkiye şu anda hattan sadece transit geçiş ücreti alıyor. Bunun da büyük kısmı güvenlik, personel ve benzeri alanlara harcanıyor. Ceyhan'da rafineri kurmak için Çalık Enerji-Indian Oil, Doğan Grubu'na bağlı Petrol Ofisi-OMV, Turcas-Socar ve Cevahir Grubu başvuru yaptı. Bunlardan sadece Çalık Enerji lisans aldı. Diğer başvurular değerlendiriliyor.

Yemek için bile Adana'ya gidiliyor

Türkiye İşadamları ve Sanayiciler Konfederasyonu'na (TUSKON) bağlı Ceyhan Genç İşadamları Derneği Başkanı Ahmet Turan Titirinli ise bölgedeki gelişmelere farklı bir açıdan bakıyor. Ceyhan'da BTC öncesi dile getirilen yatırımları çekmek için hiçbir girişimde bulunulmadığını dile getiren Titirinli, "BTC için 9 bin işçi alınacak dendi, sadece 150 kişi çalışıyor." diyor. Ceyhan ilçesinde sosyal altyapı eksikliğine de dikkat çeken Turan Titirinli, "BTC'de çalışanlar Ceyhan'a geldiklerinde yemek yiyecek yer bulamadıkları için Adana'ya gitti. Yatırımcılar Adana'yı merkez olarak kullanmaya başladı." değerlendirmesini yapıyor. Yerli ve yabancı konukların kalacağı iyi bir otelin dahi bulunmadığına dikkat çeken Başkan, "Esnafa konunun önemi anlatılamadı, gerekli bilinç oluşturulamadı. En küçük ihtiyaçlar bile Adana'dan sağlandı. 150 kişinin çalıştığı Yumurtalık'ta bir tane Ceyhanlı yok. İnsanların ufuklarını açacak adımlar atılmalı." tespitinde bulunuyor.

20 milyar dolarlık yatırım beklemede

Enerji Piyasası Denetleme Kurulu, Ceyhan'ın enerji üssü olması için bir master plan hazırladı. Plana göre proje alanı İskenderun Körfezi'nde, Ceyhan ile Erzin sınırları içinde yer alıyor. Ceyhan Enerji Bölgesi'nde 3 rafineri, petro-kimya tesisleri, petrol ve doğalgaza ilişkin depolama üniteleri, LNG terminali ile liman ve tersaneler yapılacak. 128 bin 340 dönümlük arazide planlanan yatırım miktarı ise yaklaşık 20 milyar dolar. Bölgedeki ilk petro-kimya rafinerisi bir milyon, ikincisi 15 milyon, üçüncüsü ise 10 milyon ton kapasiteli olacak. Tamamı ihracata yönelik 30 milyar metreküp kapasiteli LNG (doğalgaz) sıvılaştırma terminali de inşa edilecek. Ceyhan Limanı'nın ise ilk etapta yaklaşık 40-50 milyon ton/yıl kapasiteli olması düşünülüyor.

Arazinin dönümü 100 bin lira

Bölgeye gelecek yatırımcılar için en büyük engel, arazi fiyatlarının hızla yükselmesi. Ceyhan Belediye Başkanı Hüseyin Özlü, bu konuda devletin düzenleyici görevini yerine getirmesini istiyor. Daha önce dönümü 4-5 bin lira eden tarlalar, 'yatırım yapılacak' diye dönüm başına 50 ile 100 bin lira arasında satılıyor. Bu da bölgede rafineri kurulmasının maliyetini artırıyor. Sadece Ceyhan'ın Sugözü köyünde şu ana kadar 25 milyon TL'yi aşan arsa satışının yapıldığı gelen bilgiler arasında. Bu sebeple köy kahvelerindeki pamuk veya diğer tarım ürünlerinin fiyatı tartışması yerini arsa satışlarına bıraktı.

Ceyhan'a iki tersane kuruluyor

Ceyhan ve Yumurtalık bölgesinde dikkat çeken bir diğer gelişme ise tersanecilik alanında. Bölgede 5 tersanenin kurulması planlanıyor. Bunlardan öne çıkanlar Beşiktaş Denizcilik ve Akbaşoğlu Denizcilik'in yatırımları. Akbaşoğlu Denizcilik Grubu'na bağlı Akdeniz Gemi İnşa Sanayi ve Ticaret AŞ, kurduğu tersanede ilk gemi inşasına başladı. Tersanede ilk etapta 500 kişi çalışacak. Yönetim Kurulu başkanlığını İhsan Kalkavan'ın yaptığı Beşiktaş Denizcilik Grubu da bölgede bir tersane kuruyor. Tersan Gemicilik, Hisarlı Denizcilik ile Med Marine Denizcilik de tersane yatırımı yapacak diğer şirketler arasında.