İslam Kalkınma Teşkilatı (İKT) bünyesinde çalışmaları yürütülen 'Helal Gıda Standardı'nın ana hatları belli oldu.

Edinilen bilgiye göre, Türkiye'de Devlet Planlama Teşkilatı'nın (DPT) sekretaryasını sürdürdüğü çalışma kapsamında, standardı, İKT bünyesinde 52 ülkeden uzmanların katıldığı Standart Hazırlama Komitesi hazırlıyor.

Türkiye'den Dış Ticaret Müsteşarlığı (DTM) koordinasyonunda Türk Satandardları Enstütüsü (TSE) ve TÜRKAK'ın katıldığı komitenin hazırladığı taslak, Nisan ayında Ankara'da yapılan toplantıda ele alındı. Ülkelerin itiraz ettiği noktalara göre yeniden düzenlenen standarda, Ekim'de İstanbul'da yapılacak toplantıda son şeklinin verilmesi öngörülüyor.

Uzmanlar grubunun hazırladığı standart, İKT'ye sunulacak. Hazırlanan metin 'standart' olarak nitelendirilmesine karşın, bunun uluslararası geçerliliği olması için, standart hazırlama yetkisi olan bir kurum tarafından hazırlanması gerekiyor. Metin, İKT bünyesindeki Standart Teşkilatı'na yöneltilse ve bu teşkilat tarafından yayımlansa bile, bu teşkilatın uluslararası standart hazırlama konusunda akreditasyonu olmadığı için dünya ticareti açısından bağlayıcılığı olmadığı belirtiliyor.

Ancak hazırlanan ve Ekim ayında son şeklinin verilmesi öngörülen standart taslağı, İslam ülkeleri arasında ticarette uygulanacak kuralların ortak bir zemine oturtulması, kurallarda uygulama birliği oluşturulması ve ticaretin kolaylaştırılması açısından önem taşıyor.

Standardın oluşturulması, halen çok lokal düzeyde, her ülkenin kendi kriterlerini koyarak uyguladığı 'helal gıda standardında' ortak kuralların getirilmesi açısından önemli.

'Ortak doküman' olarak niteliğindeki standart ile İslami kurallar konusunda ülkelerin farklı yorum ve uygulama yapmasının önlenmesi hedefleniyor. Bu, uluslararası ticarette engellerin kaldırılması açısından çok önemli. Ülkelerin, İslam'ı gerekçe göstererek farklı yorumlar yapması ve farklı kurallar uygulaması, ticaretin önünde büyük engeller oluşturabiliyor.


TÜRKİYE'NİN ÖNCÜLÜK ETMESİ ÇOK ÖNEMLİ....

İslam ülkeleri arasında ticarete hâkim olmak veya iç pazarını korumak isteyen bazı ülkelerin 'İslam'ı gerekçe göstererek çok farklı kurallar uyguladığına veya engeller çıkardığına dikkat çekilirken, 'helal gıda'ya ilişkin standart çalışmalarının Türkiye'nin öncülüğünde yürütülmesi de 'radikal uygulamaların standarda yansıtılmasının önlenmesi' açısından da önem taşıyor. Özellikle İran, Malezya, Pakistan, BAE, Kuveyt gibi ülkelerin kendi uygulamalarını standarda yansıtma konusunda etkili tartışmalar yaptığı, tartışmaların özellikle helal sayılan gıdalar ve hayvan kesimi uygulamaları üzerinde yoğunlaştığı belirtiliyor.

Standardın önemli bölümünü hayvanların nasıl kesileceğine ayrılırken, helal sayılması için, balıklar hariç, tavuk dâhil her bir hayvanın Allah'ın adı anılarak kesilmesi gerektiği yer alıyor.

İKT Standart Uzmanlar Komitesi'nin hazırladığı standart uygun bulunursa, İKT tarafından üye ülkelere dağıtılacak. Bu milli bir standart olmayacağı için, uluslararası ticarette, alıcı ülkelerin, firmaların talebine göre satıcı firmalar tarafından uygulanacak.

Dünyada, helal belgesine göre yapılan ticaretin boyutlarının 600 milyar doları gıda olmak üzere, kozmetikler ve diğer tüketim maddeleri de dikkate alınırsa 2 trilyon dolara kadar çıktığı tahmin ediliyor.

HELAL GIDAYI SERTİFİKALANDIRACAK KURUM VEYA KURULUŞ YOK

Yetkililerin verdiği bilgiye göre, halen, alıcı ülkelerin talebi halinde, Türk firmaları, müftülüklerden aldıkları 'gıdanın helal şartlarda üretildiği, helal gıda olduğu' yönündeki beyanlar ile ihracat yapabiliyor. Bazı ülkelerin helal gıda konusunda çok katı kurallar uyguladığı belirtilirken, Türkiye'de helal gıdayı sertifikalandırılacak kurum veya kuruluşlar bulunmuyor.

Türkiye'de bazı gıda derneklerinin 'helal gıda sertifikasyonu' yönünde çalışma yaptığına işaret eden yetkililer, 'Halen helal gıdanın standardı ve bu standardın uygulanmasına, denetlenmesine yönelik uluslararası düzeyde kabul edilmiş şartlar yok iken neye göre sertifika verilecek? Ayrıca, sertifika verecek kuruluşun, bir akreditasyon kuruluşuna akredite olması gerekir. Aynı kuruluş, hem standardı belirleyip hem de helal belgesi veremez. Bu tür çalışmaların, uluslararası bir geçerliliği olamaz' dedi.

İKT'de, helal gıda konusunda ortak bir standart hazırlanmasına 2007 yılında yapılan toplantıda karar verilmişti.

Halen her ülke helal gıda konusunda lokal kurallara göre uygulama yapıyor. Eğer bu konuda uluslararası akreditasyon uygulaması başlarsa, firmaların halen müftülüklerden çok düşük ücretlerle aldığı belge yerine, binlerce dolar ödenerek belge alması gerekecek.

Uzmanlar, 'helal gıda belgesi' uygulamasının çok ciddi haksız rekabet uygulamalarına neden olabileceği yönünde büyük endişeler yaşandığını da vurguladılar. Haksız rekabet uygulamalarına neden olması halinde konunun Dünya Ticaret Örgütü'ne de götürülebileceğine dikkat çekiliyor.

HELAL VE HARAM GIDALAR

AA muhabirinin edindiği bilgiye göre, TSE, DTM ve TÜRKAK'ın da yer aldığı İKT Standart Hazırlama Komitesi tarafından hazırlanan ve Ekim ayında İKT Uzmanlar Grubu'na sunulacak helal gıda standardı taslağında en önemli bölümü, et ve et ürünleri üretimi amacıyla kesilecek hayvanların kesim şartlarına ilişkin düzenlemeler oluşturuyor.

Kur'an ve Hz. Muhammed'in sözleri ve İslam'ın sünnetleri yanında FAO bünyesinde hazırlanan Codeks Alimentarius ve diğer uluslararası hijyen kuralları da dikkate alınarak hazırlanan standart, İslami kurallara uygun olarak gıdaların, üretimi, depolanması, taşınması, pazarlanmasına ilişkin şartları düzenliyor.

Şimdiye kadar 2 kez görüşe açılan metin konusunda birçok ülkedeki İslam Enstitüsü ve Türkiye'de Diyanet İşleri Başkanlığı'ndan da görüş alındığı belirtildi.

Standartta, inek, bufalo, koyun, keçi, deve, tavuk, kaz, ördek, hindi gibi evcil hayvanlar yanında, antilop, geyik, vahşi inek, dağ keçisi, güvercin, serçe, bıldırcın, sığırcık, deve kuşu gibi yırtıcı olmayan vahşi hayvanlar ve kuşlar 'helal hayvanlar' olarak kabul ediliyor.

Domuz, köpek ve cinsleri, Allah adına ve İslami kurallara göre kesilmeyen hayvanlar, ecelleri ile ölenler, helal gıda ile beslenmeyen hayvanlar helal kabul edilmiyor. Yırtıcı, kartal, şahin gibi avlanan kuşlar helal değil. Veba ve tehlikeli hastalık, toksik madde taşıyan hayvanlar, fareler, akrepler, yılanlar, kertenkele, salyangoz, böcek ve onların larvaları (iğrendirici hayvanlar), İslam'da öldürülmesi yasaklanmış hayvanlar, bal arıları, eşek, katır de helal kabul edilmiyor.

Helal olmayan hayvanla çiftleştirilerek elde edilen hayvanlardan sağlanan gıdalar, Allah'ın adını anmadan kesilen hayvanları tüketmek İslam'a uygun değil.

Suda yaşayan hayvanlar, zehirleyici, toksit maddeler taşıyan ve insan sağlığı için zararlı olanlar hariç, helal kabul ediliyor. Suda yaşayan toksik madde taşıyan hayvanlar, proses sürecinde zehirden arındırılırsa helal hale gelebilecek. Havyar helal gıda arasında sayıldı. Tüm pullu balıklar, onların yumurtaları, karidesler helal kabul ediliyor.

Hem suda, hem karada yaşayan hayvanlar helal kabul edilmiyor.

Toprakta üretilen ürünler helal. Her çeşit kan ve kandan üretilen ürünler helal değil.

İnsan ve hayvan vücudundan çıkarılan üre, plesanta, pislik, dışkı, kusma, insanın herhangi bir parçasının tüketilmesi helal değil.

HAYVANLAR 'ALLAH'IN ADIYLA' KESİLECEK, KESEN KİŞİ MÜSLÜMAN,HAYVANLARIN YÜZÜ KIBLEYE DÖNÜK OLACAK

Taslak metinde, hayvanların nasıl kesileceği, kesim şartları ve kesim yapacak kişinin niteliklerine de ayrıntılı olarak yer veriliyor.

Kesim zamanı gelmiş, sağlıklı ve canlı hayvanların kesilmesi ve kesim sırasında hayvana işkence edilmemesi gerekiyor. Hayvanın kesilmesi için sağlıklı olduğuna dair veterinerlik kuruluşundan sertifika alınacak.

Hayvanlar helal gıda ile beslenecek. Uzun yolculuktan gelen hayvanlar, kesilmeden önce dinlendirilecek. Hayvanları kesenler yetişkin bir Müslüman olacak, bu kişi Müslümanlığın temel kurallarını anlayacak ve ona göre kesecek. Kesim yapabilecek kişilerin bu konuda sertifikası olacak.

Kesimhaneler, sadece helal hayvanların kesiminde kullanılacak. Kesim aletlerinin çelikten yapılması tercih edilecek. Kesimhaneler mevzuata uygun olacak.

Hayvanların kesimden önce uyuşturulması veya sersemletilmesi tavsiye edilmiyor. Sersemletilmemesi gerekiyor. Hayvanlar, elektrik şoku verildiğinde hala canlı olmalı ve elektrik şoku düşük voltajlı olmalı ve sadece başa verilmeli. Taslak metinde, hangi hayvana ne kadar süre ile ve ne şiddette elektrik şoku uygulanacağı da belirtildi.
Kesime gidecek hayvanların üzerindeki dışkıların kesimden önce temizlenmesi gerekiyor. Hayvanlar kesilirken birbirini görmeyecek ve kesilirken yüzleri kıbleye dönük olacak.

Kesimden sonra yüzme işi sürerken, hayvan fazla yukarıda tutulmalı. Hayvanlar kesilirken 'Bismillahirrahmanirrahim Allahu Ekber' denmeli. Allah'ın adı anılmazsa bu kesim helal değil. Bu ifadenin her bir hayvan için söylenmesi gerekiyor. Kesim bir darbede yapılacak, enseden başlayıp boyun yarılacak ve adem elmasına kadar gelecek. Hayvanın boynu, kanama bittikten sonra bedeninden ayrılacak.

Kanamanın bitmesi ile ölümün kesinleştiği anlaşılacak.
Kümes hayvanlarının da kesiminden önce veteriner tarafından kontrol edilmesi gerekiyor. Kümes hayvanların kesiminde de İslami kurallara uyulacak. Mekanik kesimde operatör yetişkin Müslüman olacak. Kesici, her kesimde 'Allahu Ekber' diyecek. Hayvanların başından ayrılmayacak ve kesim bölgesinden ayrılınca, yeniden başlarken yine 'Bismillah Allahuekber' demesi gerekiyor.

Bıçak keskin olacak, kan akıttıktan sonra boyun kopartılacak. Kanama süresi minimum 60 saniye olacak. Kış döneminde bu süre 5-10 saniye artacak.

PAKETLEMEDE KULLANILAN MALZEMELER DE HELAL OLACAK

Balıkların böyle kesilmesi gerekmiyor. Balıklar, sudan canlı çıkarılacak ve su dışında ölecek. Yumurtalar helal hayvanlardan sağlanacak. Yumurta türevlerinin üretiminde helal olmayan ürünler kullanılmayacak.

Su ve alkolik olmayan her türlü içecek helal. Zehirli ve insan sağlığına zararlı toksik maddeler içilmeyecek.
Alkol katılan veya alkolle pişirilen gıdalar helal kabul edilmiyor.

Bal, polen, bal özü helal. Gıda üretiminde kullanılan ve insan sağlığına zararlı olmayan kültürler 'helal kültür' kabul edilecek.

Paketlemede kullanılan malzemeler de helal olacak. Helal olmayan parçalar paketlemede kullanılmayacak. Helal gıdalar ve ambalaj maddeleri, helal olmayan gıdalardan ayrı yerlerde taşınacak ayrı yerlerde depolanacak. Paketler insan sağlığına zararlı maddeler içermeyecek.

Helal üretim yapılan bir tesiste, helal olmayan üretim yapılmayacak. Helal olmayan hattın helal üretim için kullanılması halinde hijyen ve dezenfekte kurallarına göre yıkanacak, temizlenecek.

Helal gıda, üretim, taşıma, depolama, pazarlama aşamasında diğer gıdalardan ayrı tutulacak. Ürünün etiketinde, ürün ismi, üretim süreci hakkındaki bilgiler olacak.

Genetiği ile oynanmış gıdalar helal değil. Ancak, gıdanın kendi DNA'sı kullanılarak yapılan genetik oynamalara izin veriliyor.

Uzmanlar, mekanik kesim yapılan tesislerde standarda uygun uygulamaların nasıl yapılacağının tartışıldığını belirtti.

Haber: Fatma Orhan

Kaynak: A.A