45 yıldır sivil toplum çalışmaları yapan Dr. Gülsen Ataseven, İstanbul ve Türkiye genelinde birçok organizasyonun içinde, kurucu, danışman veya aktivist olarak yer alıyor. Önde görünmeyi hiçbir zaman istemeyen ve şu sıralarda bazı sağlık sorunları yaşayan Dr. Ataseven, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından 'üstün hizmet ödülü' vesilesiyle röportaj vermeyi kabul etti. 1964 yılında İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi'ni İhsan Aksel Ödülü alarak birincilikle bitirmesine rağmen başını örttüğü için mezuniyet töreninde ödülünü alamayan Ataseven, hâlâ devam eden yasakları değerlendirirken şöyle diyor: "Burada sadece başörtülülerin kaybetmesi değil, ülke çapında sosyal ve ekonomik bir kayıp da söz konusudur. Keşke başörtüsü gerekçesiyle binlerce genç kızımızın ve kadınımızın eğitimlerine, kariyerlerine ve hizmet etmelerine engel olunmasaydı."

Sİvİl toplum hİzmetlerİne gİrİşİnİz nasIl oldu?

1960'lı yıllarda kadınların sosyal hayata katılımları oldukça azdı. Önümüzde örnek bir model de yoktu. Biz birkaç arkadaş, belirli aralıklarla bir araya gelerek toplumsal/güncel bir konuyu tartışıyorduk. Ayrıca her birimiz mahallelerimizdeki kırk komşuyu araştırarak yoksulları belirliyor ve ortak bir çalışmayla ihtiyaçlarını karşılıyorduk. Küçük bir mahalle organizasyonu şeklinde yapılanıyor; bugünkü jargonla bir "girişim grubu" olarak hareket ediyorduk. Bu birliktelik önce Hanımlar İlim ve Kültür Derneği-HİKDE'nin, arkasından farklı sivil toplum kuruluşlarının kurulmasına öncülük etti. Eşim rahmetli Âsaf Bey ve ben "Halka hizmet ibadettir" düsturu üzerine bir hayat inşa etmeye gayret ettik. Âsaf Bey hayatını, yoksullara sağlık hizmeti veren Bezmi Alem Valide Sultan Vakıf Gureba Hastanesi'ne vakfetti. Ben de kadın çalışmalarına ağırlık verdim. Müşterek hayatımızın her döneminde hayır çalışmalarında ve sivil toplum faaliyetlerinde birbirimize destek olduk.

HanImlarIn desteğİ nasIldI?

Kadınların, özellikle ev kadınlarının sosyal hayata katılımı yok denecek kadar azdı. Çevremiz; biz kadınların başarılı olacağını düşünmüyor, engel olmasalar da teşvik etmiyor, meraklı gözlerle izliyorlardı. Ancak çalışmaların verimliliği, teşvik ve desteği de beraberinde getirdi.

Aynı zamanda, eş, anne ve tıp doktoru olmak gibi rolleriniz de vardı. Hepsini bir arada nasıl yürüttünüz?

Ev ve muayenehanemin aynı mekanda veya yakın olmasına özen gösterdim. Planlı hareket etmeye dikkat ettim. Ev işlerinde pratik çözümler ürettim. Rahmetli annemin çocuklarıma olan şefkati ve himayesi; eşimin desteği olmasaydı 33 yıl kadın hastalıkları ve doğum uzmanı olarak verdiğim hizmetin yanı sıra 40 yılı bulan gönüllü çalışmalarda bu kadar verimli olamazdım.

Başörtüsü yasağI sİzİ nasIl etkİledİ?

1964 yılında İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi'ni, İhsan Aksel Ödülü alarak birincilikle bitirdim. Mezuniyet töreninde benim yerime ikinci olan arkadaş birinci muamelesi gördü, ben yok sayıldım. İhtisasımı tamamladıktan sonra üniversitede kalıp doçent veya profesör olma şansımı kaybettim. Bu durumun benim kadar hocalarımı da üzdüğünü hatırlıyorum. Bu konuda başka acı hatıralarım da var. Tipik bir örnek: Bir üniversite tarafından halka yönelik düzenlenen afet öncesi eğitim programına Boğaziçi Üniversitesi lider eğitmeni olarak davet edildim. Ancak başörtüm gerekçe gösterilerek programa alınmadım. Ama bir de madalyonun öbür tarafından bakmak istiyorum. Ortak çalıştığımız ve proje ürettiğimiz başka bir üniversite çalışmamızın aksamaması için çok çaba harcamıştı. Her zaman insanlara önyargısız bakmayı tercih ettim. Ben ve öteki değil; tek tek bireyler olarak kabul ettim. Ötekileştirme, beraberinde sınırlar, yasaklar ve hak ihlalleri oluşturuyor.

Yasak hâlâ devam edİyor...

Ayrımcılığın olduğu bir yerde toplumsal barıştan söz edilemez. Çaresiz kalıp başını açarak, peruk takarak okumayı, çalışmayı kabullenenler sağlıksız bir ruh haleti ve manevi bir baskıyla yaşamaya mahkûm oluyor.

Hasta halİnİzle çalIşmaya devam edİyorsunuz...

Allah ömür verdikçe ve sağlığımın müsaadesi oranında hizmete devam etmeyi; aktif bir görev alamasam da danışmanlık düzeyinde faydalı olmayı arzu ederim. Geriye dönüp baktığımda yapabileceğim ve yapmadığım, bu yüzden de keşke dediğim hiçbir şeyin olmadığını samimiyetle söylemek isterim. Gücümün bittiğini hissettiğim veya sağlık açısından zorlandığım anlarda, "Ya Rabbi şahitsin, tükendim." diye dua ederek vicdanen rahatladığımı ifade etmek isterim.

En büyük sorun, yoksulluk ve eğitimsizlik

Gülsen Ataseven'in öncülük ettiği projelerden bazıları şöyle:

KÜP: Halen Üsküdar Belediyesi tarafından kısmen yürütülmekte olan Kadın El Ürünleri Pazaryerleri Projesi (KÜP), 2003 yılında Almanya'da Dünya İşkuran Kadınlar Konferansı'nda Best Practice seçildi ve Dünya Bankası'nın 2005 yılında gerçekleştirdiği "Dünya Yaratıcı Kalkınma Fikirleri Yarışması"nda yarı finale kaldı.

UYMA: Aileleri ve Gençleri Uyuşturucu ve Madde Bağımlılığından Koruma Projesi-UYMA! Proje, üniversiteler, narkotik şube ve STK'larla işbirliği içinde yürütülüyor.

Ev ve Evlİlİkte Temel Bilgiler Projesi'yle gençlere yönelik bilgilendirme ve bilinçlendirme çalışmaları yürütülüyor.

FAYDER: Felakete Acil Yardım Derneği (FAYDER), Türkiye'de afete hazırlık eğitimi vermek üzere kurulan ilk dernek olma özelliğini taşıyor. ZAMAN