Tayvanlı Müslümanların bilge imamı: İshak Ma






1977’de Libya’ya ayak bastığında ailesinin 30 yıl önce yaşadığı sürgünü düşünüyordu, hüzünlü ve mahzundu. 10 bin kilometre öteden geldiği bu ülkede her şey yabancıydı. Yüksek binaların, ışıklı caddelerin, modern köprü ve yolların yerini kupkuru ve ıssız bir çöl kaplamıştı âdeta. Henüz 17 yaşındaydı, dilini bilmediği, teninin uyuşmadığı bir diyarda yapayalnızdı. İçindeki hüznü gözyaşlarıyla attı, yıkık dökük yurtta aileden, ülkeden uzakta geçen ilk gece. Tayvan’dan çok uzaktaydı, istese de ülkesine dönebilecek parası yoktu. Kazandığı burs beş yıl zarfında bir geliş bir dönüş bileti veriyordu. Suyun ötesindeki Ma ailesinde yaşananlar da farksızdı. Tek erkek çocukları İshak’ı gurbete gönderen aile gelişi ayları bulan mektuplarla hasret gideriyordu. Hem gurbet hem de sıladakiler kilitlendikleri ideal uğruna katlanıyordu bu ayrılığa: “Annem babam dinimi öğrenmem için bağırlarına taş basıp göndermişlerdi beni.”

Aslen Çin’in tarihî Nanjing şehrinden olan Ma ailesi, birçok Çinli Müslüman gibi 1949’daki Komünist Devrim’in ardından göçmüştü Tayvan adasına. Bir nevi sürgündü bu. Çin’de 1800’lerden itibaren süren iç savaş azınlıktaki Müslümanlara zorlu yıllar yaşatmıştı. Aynı zamanda bir umuttu bu göç, onlar için. Ancak göçenler de feraha erememişti. Gayrimüslim bir ülkede mabetsiz, ezansız bir hayatla karşılaşmışlardı. Çocukları, din eğitiminden yoksun büyüyecekti. Nitekim ikinci kuşak dinini unutmaya başlamıştı. Bu tehlikeyi fark eden ailelerdendi Ma ailesi. Bunun üzerine oğulları İshak’ı dinini öğrenmesi için Libya’ya göndermeye karar verdiler, cazip olmayan burs imkânıyla. Bu sadece İshak için değil, Tayvanlı Müslümanların geleceği için de önemliydi.

Muammer Kaddafi’nin isteği üzerine Libya İslam Tebliğ Kurumu tarafından Çin İslam Derneği’nin belirlediği 10 öğrenciye verilen burslar 1977’den 1986’ya kadar sürer. Bu dönemde İslam’ı en ince ayrıntısına kadar öğrenen ilahiyat mezunu Tayvanlı Müslüman öğrenciler hizmet için ülkelerine döner. Tayvanlı Müslümanlar da bu vuslatı dinlerini öğrenme fırsatı olarak görür. Zira Libya’nın dışında Çin’in hışmından çekinen diğer ülkeler yardım elini uzatamaz Tayvan Müslümanlarına: “Tayvan’da Müslüman olmak gerçekten zor. Çünkü Müslüman bir ülke değil. Aynı zamanda dışa kapalı bir ada. Bununla birlikte Tayvanlıların yerel dinleri çok güçlü, Budist ve Hıristiyan cemaatler de dinlerini tebliğde çok aktif. Böyle bir ortamda İslam’ı yaşamak gerçekten zor. Bu yüzden Tayvan tam bir imtihan meydanı.”

Çocukluk günlerini Kaushiung’deki küçük camide (ailesi bu caminin inşasında da rol alır) geçiren İshak Ma (Ma Xiao Qi), İslam ile ilgili ilk bilgileri yine bu dönemde anne ve babasından alır. Ortaokulun ardından lise ve üniversite yıllarını Libya’da geçirir. Karyunis Üniversitesi’nden mezun olur. 1988’de Tayvan’a dönüp iki yıl süren askerlik görevini tamamlar. Taipei’deki şirkette Arap ülkelerine yönelik dış pazarlama sorumlusu olarak görev alsa da bir yıl zarfında eğitimi ve ideallerinin gerektirdiği tarafa yönelir. Çin İslam Derneği’nde çalışmaya başlar. Uzun süre ülkenin en önemli camisi Taipei Ulu Cami’de imamlık yapar. Hâlen de Çin İslam Derneği’nin genel sekreterliğini üstleniyor.

60 yıl aradan sonra İshak Ma, sayıları 50 bine ulaşan Müslüman cemaatten (ülke nüfusu 23 milyon) ve sayısı 6’ya ulaşan camilerden şükürle bahsediyor. Ancak dini unutma tehlikesinin hâla geçerli olduğunu vurguluyor: “Atalarımız Tayvan’a geldiklerinde hiç cami yokmuş. Şu an 6 camimiz var. Camilerin işleyişinin yani sistemin ve çalışanların kalitesinin geliştirilmesi gerekiyor. Orada hizmet etme anlayışıyla çalışılması lazım. Yalnız büyük tehlike; Tayvanlı Müslümanların dinî hassasiyetlerinin gittikçe düşmesi. Libya’dan dönenler olarak elimizden geleni yapmaya çalıştık. Ama sorun devam ediyor. Tek avantajımız; Tayvan’a yurt dışından gelen Müslümanların her geçen gün artması.”

Tayvanlı Müslümanlara dini anlatmanın derdini çeken İshak Ma, 1996’da Türkiye’den gelen gençleri caminin önünde görünce tereddüt emeksizin onlarla kucaklaşır. Diğer yabancılar gibi kısa sürede Tayvan’ı bırakıp gitmemeleri için çaba gösterir, kalacak yer bulmalarına yardımcı olur: “Diğer yabancılardan çok farklıydılar. İlk günden camideki işlerimde bana yardımcı oldular; temizlikten boyaya kadar her işe el attılar.” İshak Ma, bu birlikteliği hiç aksatmaz. Mesela ilk Türk Okulu ile ilk Türk kültür derneği Anadolu Formoza’nın açılmasında büyük katkıları olur. Türklere artan ilgi ve muhabbeti onu Türkiye’ye taşır. Türkiye’de yaşanan Müslümanlıktan etkilenir.

 Bugünlerde 50 yaşına girmesine rağmen hizmetten geri durmuyor İmam Ma. Eğitim Bankalığı’nın isteği üzerine devlet okullarında İslam ve Müslümanlığı anlatıyor. Bunun yanı sıra öğretmen ve öğrenci gruplarını camilere götürüyor. Bu imkânı cami korkusunu azaltmak için büyük şans olarak görüyor: “Düşüncelerinde az bir değişim olsun; yani içlerindeki korku gitsin yetr.” Zira 11 Eylül’ün ardından zor günler geçirmiş Tayvanlı Müslümanlar. Ciddi ön yargılar oluşmuş haklarında, devlette de şüpheci bir duruş hâkim olmuş: “Tayvanlılar Amerika’yı çok sevdiği için 11 Eylül’ün bize etkisi çok oldu. Olayın hemen sonrasında kapımızı çalan çok oldu; ‘Niye saldırdınız?’ diye. Biz bu artan İslam ilgisini fırsata dönüştürmenin yollarını aradık. Onlara daha fazla anlattık Müslümanlığı. İslamofobi de aslında bilgisizlikten kaynaklanıyor.” Ma, genç Tayvanlıların en çok günde beş vakit namazın çok yorucu olup olmadığını sorduklarını aktarıyor. Tayvan’daki diyalog çalışmalarına katkı veren Anadolu Formoza Derneği’nden övgüyle bahsediyor: “Diyalog çalışmaları Müslümanların özünde kavga olmadığını anlatmamıza imkân veriyor.”

“PAPA’NIN CENAZESİNDE MÜSLÜMAN AHLAKI TEMSİL EDİLDİ”

Dinler arası diyalog çalışmalarının bir meyvesi olarak İshak Ma, Tayvan Cumhurbaşkanı Chen Shui Bian tarafından köşke çağrılır. Cumhurbaşkanı Bian kendisini Vatikan’da düzenlenecek Papa II. Jean Paul’un defin merasimine götürmeyi teklif eder. Ma, daveti Müslümanlar ile ehl-i kitap arasındaki diyaloğa katkı sağlamak için bir fırsat olarak görür ve kabul eder. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’la ikinci kez bir araya gelir (ilki Erdoğan’ın belediye başkanlığı döneminde), Cumhurbaşkanını diğer Müslüman ülke temsilcileriyle tanıştırır: “Cumhurbaşkanı Bian geri dönüş yolunda kendisinin danışmanı olmamı istedi. Camideki vazifemi belirtip bu göreve sıcak bakmadığımı söyledim. Ama kendisinden Taipei Camii’nin 330 bin dolarlık birikmiş vergi borcundan söz edip yardım talep ettim. Bir ay içinde bu sorunumuzu çözdü.” Ma, Papa’nın cenazesine katılan Müslüman temsilcilerin İslam’ın gayrimüslimlere gösterdiği saygıyı en iyi şekilde yansıttığını anlatıyor.

Görüşmenin sonunda gerek Tayvan gerek dünya genelindeki dinsel ayrışmaların birbirini anlama potasında çözülebileceğini vurguluyor İshak Ma hoca. Kendisinin bizi iyi anladığını ise elimizi sıkarken Türkçe “teşekkür ederim” diyerek gösteriyor.

 

Ahmet Gürhanlı*:

 

Tayvan’daki Türk Okulu’nun açılışında büyük destek verdi

 

Çin'den Tayvan'a gelen Müslümanlar yıllarca dinlerini unutma tehlikesiyle karşı karşıya kalmış. Dinî eğitim ve müesseslerinin yetersizliği yeni nesilleri zamanla Müslüman toplumundan kopup dinî vecibeleri yapmamaya sevk etmiş. Azınlık olmanın bütün zorluklarını yaşayan Tayvan Müslümanları arasında kimliklerini korumak için mücadele edenlerin önde gelenidir İshak Ma. Hayatını Müslüman çocukların eğitimine ve Tayvan'da İslam'ın doğru tanınmasına adamış. Hafta sonu camide çocuklara Kur'an dersi vermek, okullarda, üniversitelerde İslam'ı anlatmak rutin işleri arasında. Farklı dinlere mensup insanların barış ve hoşgörü ikliminde yaşayabileceğini savunduğu için Cumhurbaşkanı tarafından Papa 2. Jean Paul'ün cenaze törenine götürülmüştü. Uçakta kıldığı namaz onu bir anda Tayvan medyasının ilgi odağı yaptı. Namaz kılışı ve Müslümanlığa değinen kısa açıklaması bütün televizyonlarda yayınlandı. Ziyaret sırasında Cumhurbaşkanı'na arz ettiği Taipei Ulu Camii'nin tapu sorununu da çözer. Dünya çapındaki gönüllüler hareketinin önemine inanan Ma, doğup büyüdüğü şehir Kaohsiung'da açılan ilk Türk Okulu için de büyük destek verdi.

(*) Tayvan'da Türkiye ve Türk kültürünün tanıtılması için çalışan Anadolu-Formoza Derneği Genel Sekreteri