Nedir Yunanistan'ın büyük felaketi, bir başka deyişle, 'Küçük Asya Felaketi?'

1919 Mayıs'ında dönemin Yunanistan Başbakanı Elefterios Venizelos, ordularına Anadolu'ya çıkın emri verdiğinde, yaptığı yanlışın farkında bile değildi. Çok değil, üç yıla varmadan yanlış hesap Bağdat'tan döndü. Acı fatura önce büyük bir hezimet olarak önüne geldi Venizelos'un. Savaşı kaybetti. Ardından da iktidarını kaybederek siyasî faturayı ödedi. Hezîmet Yunan halkı için yeni ve büyük bir travmaydı. Haliyle adını koymak da onlara kaldı: Küçük Asya Felaketi.

Büyük hayaller uğruna önce İzmir'e, sonra da Anadolu içlerine kadar ilerlemişti Yunan ordusu. İki kıta ve beş denizde Yunan hakimiyetini hedefleyen ve tarih kitaplarından aşîna olduğumuz 'Megalo İdea' doktrininin peşine düşen Venizelos ve ordusu kısa bozguna uğradı. Bu Türkiye için ise kurtuluştu. Yunan ordusu İzmir'den girmişti Anadolu'ya, Kurtuluş Savaşı'nın büyük komutanı Mustafa Kemal'in deyimiyle yine İzmir'den, 'geldikleri gibi gittiler.'

İşte Katimerini gazetesindeki forumda yaklaşık 90 yıl sonra bu bozgun tartışılıyor. Onlar tartışadursun, birkaç yıl önce Yunanistan'ın saygın ve dünyaca ünlü Benaki Müzesi yayınlarından çıkan 'Küçük Asya 1921' kitabı, işgal günlerine dair çarpıcı fotoğraflarla bir döneme ışık tutuyor. Yunanistan ordusuna 'embedded' olarak iştirak eden ve Anadolu işgalini Yunanistan'ın gözünden kayıt altına alan fotoğraflarda Anadolu'nun gündelik hayatına, düzenli ordu öncesi çeteler oluşturup düşman askerine karşı savaşan 'efeler'e kadar birçok ayrıntılı görüntü mevcut. Her ne kadar embedded, yani iliştirilmiş gazetecilik hayatımıza yaygın olarak Birinci Körfez Savaşı ve Irak'ın işgaliyle girse de şüphesiz o zamanlar da böyle bir imkan var. Bir gazeteci veya fotoğrafçı bir ordu ile birlikte savaş ortamında görev yapabiliyor. Denemeleri Kırım Savaşı ile başlayan, Balkan Harbi'yle devam eden, Birinci Dünya Savaşı'nda artan uygulama Kurtuluş Savaşı'nda da sürmüş. Savaşı Yunanistan cephesinden izleyen fotoğrafçı Henri-Paul Boissonnas, objektifini sadece cepheye değil, cephe dışına da tutmuş. Savaş meydanları kadar doğal Anadolu manzaraları, antik ve tarihî eserler Boissonnas'ın kadrajına girmiş.

Masrafları hariç 3 bin İsviçre Frangı parayla Yunan ordusuna fotoğraf çeken Boissonnas'ı bizzat Dışişleri Bakanı Yorgo Baltacı görevlendirmiş. Savaş süresince birçok kez memleketi İsviçre'ye gelip gitmiş. Daha önce de Balkanlar'da, Makedonya'da benzer çalışmalar yapan fotoğrafçı, savaş öncesinde de Yunanistan'ı fotoğraflamış. İzmir, Bursa, Uşak, Kütahya, Eskişehir ve Sivrihisar hattında onlarca kare çeken fotoğrafçının kitapta 300 eseri yer alıyor. Bir yandan da çektiği fotoğrafları Amerikan gazetelerine gönderen ve para kazanan Henri Paul Boissonnas, yıllar sonra da yaptıklarıyla bir döneme ışık tutuyor.

***

Üzerinde Yunan bayrağı olan bir motosiklete binen Yunan teknisyen. Etrafında rütbeli ve rütbesiz askerler.

***

Yorgun ve bitkin olduğu halde memleketini işgale kalkan düşmanı sürüp atan Kuvva-i Milliye güçleri. Kağnılarla cepheye erzak, silah ve mühimmat taşıyor.

***

Kitapta 'Kemal'in askerleri' olarak anılan Kuvva-i Milliye güçleri de Boissonnas'ın kadrajına girmiş.

***

Mustafa Kemal'in sözü gerçek oluyor. Anadolu'yu işgal eden Yunan ordusu 'geldikl eri gibi gidiyor'. Tabii arkasında büyük bir enkaz bırakarak.

***

Bir yanda düşman askerleri, bir yanda dere kenarında çamaşır yıkayan ve yüzlerini örten iffetli, mahcup Anadolu kadınları.

***

Yunan ordusuna ait bir savaş uçağı Eskişehir yakınlarında düz ovaya inmiş. Etrafında meraklı çocuklar.

***

Bunlar kurtuluş bayramlarında resmi geçit yapan temsili düşman kuvvetleri değil. Bizzat Anadolu'yu işgale kalkan gerçek düşmanlar.

***

Anadolu işgalini fotoğralayan Henri-Paul Boissonnas.